Rehber Görme engelli bireylere yönelik programlama teknikleri ile web tasarımı ve kodlama#2: Ekran Okuyucuyu Hazırlama

[sarper.arıkan]

Ekran okuyucuyu hazırlama​

Kör bir bireyin bilgisayarında olmazsa olmaz yazılımlardan biri olan ekran okuyucu ile kodlama yapmadan evvel, bazı temel ayarların yapılması faydalı olabilir. Gelin bu ayarlar neler ve web programlama süreçlerinde nasıl etkileri bulunuyor açıklamaya çalışalım.

Noktalama işaretlerinin ayarlanması​

Ekran okuyucunuzu programlama süreçlerinde kullanırken yapmanız gereken en birincil ayar, kullandığınız editöre göre noktalama işaretlerinin tümünün seslendirilmesini sağlamanız olacaktır. Böylelikle geliştirem süreçlerinde sıkça kullanacağınız işaretleri dönüp sonrasında okurken hata yapmanın önüne geçmiş olursunuz ve çıktılarınızı daha doğru elde edebilirsiniz.

Kullandığınız ekran okuyucuya göre etkin editör penceresi karşınızdayken “insert + v” tuşlarına basarak veya ekran okuyucu menüsünden ulaşabilirsiniz. Özellikle NVDA ekran okuyucu kullanıcıları “insert + n” kombinasyonuyla girdikleri menü grubundan tercihlere ve oradan da ayarlara giderek açılan diyalog ekranında konuşma kategorisinde sekme tuşuyla ilerleyerek imla düzeyini değiştirebilirler. Bununla birlikte “insert + p” tuş kısayoluna her bastığınızda noktalama seviyesini değiştirebileceğiniz alternatif bir yöntemde bulunmakta.

Ayrıca, dilerseniz yapacağınız noktalama işaret ayarını sadece aktif uygulama içinde gerçekleştirebileceğinizi hatırlatmış olayım.

Ekran sunumu veya ekran düzeni ayarı​

Benimde web projesi tasarlama sürecinde sıkça başvurduğum bir ayar grubu olarak ekran sunumu veya ekran düzeni ayarını işaret edebilirim.

Öyleki, bir web sayfasında arayüz tasarlarken, hangi düğme nerede, menü grubu nasıl yapılanmış gibi bilgileri öğrenebiliyorum.

Peki, bu ayar grubu ne yapıyor?

Bildiğiniz gibi ekran okuyucu bize algıladığı nesneleri parça parça seslendirir ve aralarında dolaşırken hepsi sanki alt alta konumlanmış izlenimi oluşturur kafamızda. Ancak, kullandığınız ekran okuyucuya göre bu ayar grubunu etkinleştirdiğinizde tasarımda nasıl konumlanmışsa ona göre size aktarılır hale gelmiş olur.

Yerine göre bu ayarı etkin hale getirip devre dışı bırakabilirsiniz.

Sonuç olarak, herkesin kullandığı ekran okuyucu tercihleri farklılık göstersede tasarım tarafında ekran düzeni ayarlarının büyük önem teşkil ettiğini söyleyebilirim.

Kendiniz için en uygun erişilebilir geliştirme ortamını belirleme​

Ekran okuyucu ile uyumluluğu artmış birçok editör olsa da siz aralarından doğru olanı belirleme sürecinde şu kriterleri gözönünde bulundurmanızı önerebilirim;

Ekran okuyucu ile geliştirme ortamınız içerisinde hareket ederken, odak kayması yaşıyor olmamanız önemli ve editör pencerelerine kısayol desteği olması önemli bir kriter. Çünkü, kod yazarken olası hata oluşması durumunda kısayol desteğiyle hata alanlarına gidebilmeniz veya bir eklentiye ihtiyaç duyduğunuzda eklenti ekranlarına hızlıca ulaşabilmeniz gerekecektir.

Kod tamamlama önerilerinin ekran okuyucunuza aktarılabiliyor olması gerekiyor. Bence, bir geliştirme ortamı ekran okuyucuya kod yazarken önerilerde bulunduğu sırada seslendirmede bulunabiliyorsa o vakit iş süreçlerinizde hızlanmanız mümkün hale geliyor. Nasıl ki gören bireyler kod önerilerine göre tasarlama özgürlükleri bulunuyorsa, aynı olanak ekran okuyucu kullanırken de editör tarafında da sağlanmış olmalı.

Satıra odaklanma ve atlama özelliklerinin ekran okuyucu ile kullanılabiliyor olması gerekiyor. Bu kriter kapsamında ise, kodlama süreçlerinde hayat kurtaran satır numarasına göre atlama ve ekran okuyucu odağını taşıma özelliği sunulması gerçekten çok işimize yarayabiliyor. Özellikle, binlerce satırdan oluşan projelerde doğrudan ilgili satırla çalışabiliyoruz.

Noktalama işaretlerinin otomatik tamamlama desteğinin olması ve otomatik tamamlama aşamasında ekran okuyucu tarafından seslendirilebiliyor olabilmesi önemli. Öyleki kod yazarken açtığınız bir işaretin kapatılabilmesi sırasında doğru şekilde takip edebilmeniz sizin noktalama işaretlerinden kaynaklanan hataların önüne geçmenizi sağlıyor.

Kod yazarken seçme işlemlerinin ekran okuyucu tarafından seslendirilmesi gerekiyor. Bu noktada belirlediğiniz editörde ilk etapta farketmediğiniz fakat kullandığınızda tespit ettiğiniz bir durum şeklinde karşımıza çıkan yazdığınız kodların seçme sırasında seslendirilmemesi sorunu kullandığımız bazı geliştirme ortam yazılımlarında karşılaştığımız bir mesele. Bu sebeple, geliştirme ortam yazılımınızı belirlerken herhangi bir işe başlamadan öncelikle kontrol etmeniz gereken bir kriter.

Erişilebilirlik adına hazırlanmış bir dokümantasyona sahip olması gerekiyor.