Rehber Görme engelli bireyler için web programlama teknikleri #4: Temel Kavramlar Devamı

[sarper.arıkan]

Web Programlama Temelleri Devamı:​

Backend Kodlama:​

Web temelli kodlama süreçlerinin içerisinde sıkça duyacağınız bir kavram olarak karşınıza backend terimi çıkmaktadır. Backend en yalın haliyle web uygulamalarınıza dinamiklik katan, bir kullanıcı projeniz ile etkileşime girdiği andan itibaren tepkisel olarak projenizin yanıt verebilmesine olanak tanıyan kodlama süreçlerini ifade eder. Sunucu taraflı yazılım ortamlarına baktığımızda birkaç tane öne çıkan dil görürürz. Aşağıda en sık kullanılan bir iki sunucu taraflı dilden sözedilmektedir.

Php:​

PHP, HTML ile birlikte kullanılan, çoklu platformlu, özgür ve açık kaynaklı bir sunucu taraflı programlama dilidir. Web sayfalarına dinamiklik katan, önyüz ile arkayüz arasındaki veri alış verişini yöneten, kullanıcı oturum süreçlerini şekillendiren ve sunucuda çalışan bir programlama dilidir. Bu programlama dili ile formlarla çalışma, veritabanına veriler kaydetme ve yönetme gibi sunucu taraflı birçok işlem yaptırılması sağlanabilir. Bu kaynağın ilerleyen başlıklarında daha detaylı değinilecektir.

NODE.JS:​

NODE.JS sunucu tarafında çalışan açık kaynak kodlu bir JavaScript platformudur. NODE.JS ile birbirini takip eden işlemler sırasından bağımsız olarak, eşzamanlı veya eşzamansız işlemler gerçekleştirilebilir. Php programlama diline benzer şekilde kullanıcıdan gelen verileri işleme, kullanıcı oturumlarını yönetme ve gelen verileri manipüle etmek mümkündür.

Python:​

Python yazılım dili çok geniş kapsamlı olması sebebiyle her amaçla kullanılabilen kütüphaneler ile zengeinleştirilmiş bir kodlama dilidir. Bu sebeple, python yazılım dilinin web tarafında da kullanılan çerçeveleri bulunmaktadır. Python ile hem yapay zeka destekli işler yapılabileceği gibi hem de diğer sunucu taraflı programlama dillerinin yapabildiklerini de sunmaktadır. Python ile kullanılabilen en bilenen Flask, Django gibi web geliştirme platformları bulunmaktadır.

Framework Kavramı:​

Framework temelinde nesnel programlama felsefesiyle geliştirilmiş bir uygulama çatısıdır. Bu yapıda yazılımcının sıfırdan yazması gereken fonksiyonlar hale hazırda sunulmaktadır. Bununla birlikte farklı sunucu taraflı diller için geliştirilmiş farklı çeşitleri bulunmaktadır. Aynı uygulama geliştirme çatısı içerisinde backend işlemleri kurgulanabileceği gibi, kullanıcı tarafı içinde görsel biçimlendirmelerin yapılmasına olanak tanınmaktadır.

Veritabanı Programlama:​

Bir web programcısı olarak öncelikle html, css, javascript ve php gibi dilleri öğrendikten sonra bir sonraki adım olarak veritabanı süreçlerinizi yöneteceğiniz programlama dilleriyle haşır neşir oluyorsunuz. Veritabanı en temel tanımla kullanıcıdan alınan verilerin alınan verinin türüne göre tutulduğu bir altyapıdır. Bu altyapıda sunucu taraflı programlama dilleri veritabanıyla etkileşime girer ve kullanıcı veriyi hangi şekilde talep etmişse, o formatta geri döndürür.

Nasıl, verilerin işlendiği bir sunucu taraflı kodlama dillerinde sözediyorsak, veritabanı içinde benzer altyapı ve kodlama süreçlerinden bahsedebiliriz.

Günümüzde en sık kullanılan ve farklı sorguların oluşturulabildiği MySQL tamelli veritabanı dilleri, MONGOS veritabanı dili ve oracle gibi firmaların çıkardığı veritabanı sorgu dilleri bulunmaktadır. Bu dillerin bazıları açık kaynak kodlu olduğu gibi, bazılarıda belli bir veri tutma ve sorgulama limitlerine tabiidir.

Veritabanı dilleriyle güncelleme, yeni veri ekleme, verileri kaldırma, birden fazla tabloyla çalışma gibi işlemler gerçekleştirilebilir.

Kullanılan veritabanı diline göre farklılık gösterse de iki temel kavramdan bahsetmek yerinde olacaktır;

Database: Projelerimizde oluşturacağımız tabloların saklandığı veritabanı yapısıdır. Herhangi bir web projesi oluşturulurken önce sunucu tarafında veritabanı yaratılır ve sonrasında şimdi tanımlayacağımız tablolar oluşturulur.

Table: Oluşturulan database yapıları içerisinde verilerin tutulduğu data kümeleridir. Bu tablo yapıları geliştiricinin ihtiyacına göre şekillendirilebilir. Her tablo birbirinden bağımsız olabileceği gibi birbirleriyle ilişki içerisinde de olabilir.

Frontend Kavramı:​

Ziyaretçilerinizin web projeniz ile ilk etkileşime girdiği yer kullanıcı arayüzleridir. Bu arayüzler oluşturulurken dinamik ve statik işaretleme ve script dillerinden faydalanılır.

HTML, sayfa içerisindeki linklerin, paragrafların, başlıkların, form alanlarının ve görsellerin oluşturulmasında kullanılırken, CSS ise bu elementlerin görsel biçimlendirmelerinde karşımıza çıkar. Hemen ardından bu iki dili takiben bir düğmeye tıkladığımızda gerçekleşecek eylemlerin ve sayfa olaylarının şekillendirilebildiği JavaScript programlama dili ile karşılaşırız.

CSS:​

CSS, yukarıda da bahsettiğimiz üzere, bir web projesinde her türlü görselleştirme işlemleri için kullanabildiğimiz bir biçimlendirme dilidir. CSS kullanarak aşağıdaki işlemleri gerçekleştirebiliriz;

Metin ve arkaplan renklendirme

Görselleri farklı şekillerde biçimlendirme

Sayfa alanlarını ölçeklendirme

Menü yapılarını oluşturma ve görselleştirme

Bir öğenin etkinlik durumunu belirleme veya devredışı bırakma

Tabloları biçimlendirme

CSS, web projelerinde her bir sayfa için ayrı ayrı tanımlanabileceği gibi, tek bir dosyada ve uzantısı .css olarak mevcut sayfalara dahil edilebilir. Böylelikle tek bir dosyadan ortak biçimlendirme süreçleri yönetilebilir.

JavaScript:​

JavaScript ise, tam bir programlama dilidir. Tarayıcıların imkan verdiği ölçüde her türlü etkileşim işlemleri koşullu durumlar, döngüler, ön tanımlı fonksiyonlar ile yapılandırılabilir. JavaScript kullanarak şu işlemleri gerçekleştirebilirsiniz;

Tarayıcı özellikleriyle etkileşim ve yeniden boyutlandırma ve mesaj gösterme işlemleri

Form alanlarıyla ve düğmeler ile tıklama, anlık değişiklikleri takip etme, verileri filtreleme gibi işlemler

Menü alanlarıyla etkileşim yaratma, açılır kapanır veya gizlenebilir bölümler oluşturma

Sayfa ilk yüklendiğinde devreye girebilecek fonksiyonlar oluşturma

Sayfa yönlendirme ve yenileme işlemleri gerçekleştirme

Yukarıda değindiğimiz işlemlere ek olarak birçok işlem yapabileceğinizi söyleyebilirim. Bununla birlikte tıpkı CSS dosyalarında da olduğu üzere JavaScript kodlarımızıda projelerimize her sayfa için ayrı ayrı ekleyebilir veya tek dosyadan yönetebiliriz.

Evet bir dahaki yazımda farklı kavramlarla devam ediyor olacağım.