Yusuf Has Hacib Sözleri

[Mtn S]

• Arslan köpeklere baş olursa, köpeklerin her biri karşısındakilere arslan kesilir. Eğer arslanlara köpek baş olursa, o arslanların hepsi köpek gibi olur.
• Bey memleket ve kanunu siyaset ile düzene koyar; halk hareketini onun siyasetine bakarak tanzim eder.
• Beyler örf ve kanuna nasıl riayet ederlerse, halk da aynı şekilde örf ve kanuna itaat eder.
• Beyler hangi yoldan giderse, beylerin bu gidişi kulunda yoludur.
• Beyin özü sözü doğru ve tabiatı güzide olmalıdır. Bey doğru sözlü olmalı, tavır ve hareketleri itimat telkin etmelidir ki, halk ona inansın ve huzur içinde yaşasın.
• Bey haya sahibi, yumuşak huylu ve asil tabiatlı olmalıdır.
• Bey adı bilig kelimesi ile ilgilidir; bilig’in lamı giderse, beg adı kalır. Bey halkı bilgi ile elinde tutar; bilgisi olmazsa aklı işe yaramaz.
• Beylik hastalığının ilacı akıl ve bilgidir.
• Bey adil olmalıdır. Ey hakim, memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.
• Bey haya sahibi ve insanların seçkini olmalı;haya sahibinin tavır ve hareketi eksilmeyen bir bütündür.
• Bey takva sahibi ve temiz olmalıdır; eğer bey takva sahibi ve temiz kalpli olmazsa, hiçbir vakit temiz ve isabetli hareket edemez.
• Bey her türlü fazileti tam olarak elde etmeli; uygunsuz ve olmayacak işlerden uzak durmalıdır. Seçkin bir bey olabilmek için fazilete kıymet verilmelidir.
• Bey sabırlı ve sakin olmalıdır. Sabır ve sükunet bey için bir ziynettir; bunlar beyliğin başta gelen meziyetleridir.
• Bey mütevazı ve alçak gönüllü olmalı, suçlu kimselerin de suçunu affetmelidir. Bey mağrur, kabadayı ve kibirli olmamalı; beyler büyüklük taslar ve kibirli olurlarsa, ey oğul onlar şüphesiz itibar görmezler.
• Bey tok gözlü, sözünde ve hareketinde açık ve vazıh davranmalıdır. Gözü aç adam hiçbir şey ile doymaz; Aç gözlülük, ilacı ve devası bulunmayan bir hastalıktır; onu bütün dünya kahinleri bir araya gelse yine tedavi edemezler. Bütün açlar yer ve içerler de, nihayet doyarlar; aç gözlü adamın açlığı ancak ölümle nihayete erer.
• Bey çok ihtiyatlı ve çok da uyanık olmalı; beyler ihmalkar olurlarsa, bunun cezasını başkaları çeker.
• Bir bey için fena olan şeylerden birisi inatçılıktır.
• Ey bilgili insan, her işte itidalden ayrılma.
• Halkın zengin olması için, doğru kanunlar konulmalıdır. Hangi bey memlekette doğru kanun koydu ise, memleketini tanzim etmiş ve gücünü aydınlatmıştır. Memlekette uzun müddet hüküm sürmek istersen, kanunu doğru yürütmeli ve halkı korumalısın.
• Halk için beyin çok seçkin olması lazımdır. Beyin gönlü, dili ve tabiatı düzgün olmazsa, saadet memlekette dolaşamaz, kaçar. Avam tabiatının beye yakın olması uygun düşmez; bu tabiat yaklaşırsa, bey itibarını derhal kaybeder.
• Halk için beyin cesur ve kahraman olması iyidir; büyük işleri ancak bu meziyetler ile karşılamak mümkündür. Cesur, gözü pek olan insan için mal eksik olmaz, ak doğan için de yem eksik olmaz.
• Helâlin adı kaldı, onu gören yok; Haramsa kapışıldı, hala doyan yok!...
• İnatçılık insan için ağır bir yüktür; inatçılıktan kendini kurtar ve onunla savaş.
• İnsan her işe başlarken bilgi ile başlar ve akıl ile sona erdirir.
• İnsan inciyi denizden çıkarmayı bilmezse, o, ha inci olmuş, ha çakıl taşı!
• Memleketin direği, temeli, sağlamlığı, esası ve kökü iki şeye bağlıdır. Bunlardan biri halkın hakkı olan kanun, diğeri de hizmette bulunanlara dağıtılan gümüştür. ..parayı görerek, hizmet edenlerin..yüzleri gülmelidir. Hangi bey askerini memnun etmezse, kılıç da kınından çıkmaz.
• Kimin düşündüğü ile söylediği bir olursa. İşte doğru insan odur.
• İnsana insanlığı oranında insanlık yaptığı için insana insan dendi.