Rehber Tespih mi ? Tesbih mi ? TDK Ve Halk Dili Arasındaki Farklar…

[murat zorluu]

Türk Dil Kurumuna göre TESPİH, genel kullanışa göre TESBİH... Biz ikisini de doğru kabul edeceğiz.

Tespih hem dini hem sanatsal hem de kültürel açıdan oldukça köklü bir objedir. Genel hatlarıyla tespih nedir, bu ilk paylaşımımızda inceleyelim!

Tespih, genellikle ip veya zincir üzerine dizilmiş boncuklardan oluşan, dua, meditasyon, zikir veya sayma amaçlı kullanılan bir nesnedir.
Farklı kültürlerde farklı isimlerle anılır:

İslam kültüründe: Tespih veya Misbaha, genellikle 33, 66 ya da 99 tanelidir.

Hristiyanlıkta: Rosary (Tesbih zinciri) olarak bilinir.

Budizm ve Hinduizmde: Mala veya Japa mala adıyla anılır (genelde 108 tanelidir).

Sikh dininde: Simarni.

Tespihin Kökeni ve Tarihçesi

Tesbihin tarihi insanlık tarihi kadar eskidir.
Arkeolojik ve tarihsel bulgulara göre:

M.Ö. 3000 – Antik Mezopotamya: İlk boncuklu sayma dizileri bulunmuştur. Bunlar dini ayinlerde veya meditasyonlarda kullanılıyordu.

Antik Mısır ve Yunan: Boncuk dizileri hem süs hem de dua amaçlıydı.

Budizm (M.Ö. 6. yüzyıl): Mala sistemi Hindistan’da doğdu, 108 boncuktan oluşuyordu.

Hristiyanlık (M.S. 3–4. yüzyıl): Rosary geleneği doğdu, duaların sayılmasında kullanıldı.

İslam Dünyası (7. yüzyıl sonrası): Tesbih, zikir ve dua için kullanılmaya başladı. Peygamber Efendimiz döneminde taş veya hurma çekirdeğiyle başlanmış, zamanla 99’luk sistem halini almıştır.

Dünya Sanatında Tespihin Yeri

Tespih sadece bir dini nesne değil, aynı zamanda bir sanat eseridir.
Zamanla hem zanaatkârlığın hem de kültürel estetiğin bir yansımasına dönüştü:

1. İslam Sanatı’nda

Osmanlı, İran, Arap ve Hint coğrafyasında tespih yapımı başlı başına bir sanat dalı oldu.

Malzemeler: Amber, kuka, oltu taşı, fildişi, kehribar, sedef, bağa (kaplumbağa kabuğu), inci, hatta değerli taşlar.

Ustalar “tespihkeş” ya da “tespih ustası” olarak bilinir.

Osmanlı döneminde tespihler saray atölyelerinde, mücevher işçiliğiyle yarışan zarafetle yapılırdı.

2. Batı Sanatı’nda

Hristiyan rosaryleri Orta Çağ ikonografisinde sıkça görülür.

Rönesans tablolarında azizlerin elinde tespih figürleri işlenmiştir.

3. Doğu Asya Sanatı’nda

Çin, Tibet, Japonya’da malalar, heykel ve duvar resimlerinde Budist keşişlerle birlikte tasvir edilir.

Bazen kehribar, sandal ağacı ya da yak kemiğinden yapılır.

---

Modern Sanatta Tesbih

Günümüzde tespih, hem takı sanatı hem de koleksiyon objesi olarak değerlendirilir.

Çağdaş sanatçılar tespihi meditasyon, kimlik ve zaman temalarıyla birleştirerek sergilerde kullanır.

Müze koleksiyonlarında (örneğin British Museum, Topkapı Sarayı, Louvre) farklı kültürlerden tespih örnekleri sergilenir.

Özetle

> Tespih, insanın dua, sabır, ritim ve tefekkür arayışının somut halidir.
Dini kökenli olsa da, dünya sanat tarihinde zamanın, estetiğin ve maneviyatın birleştiği bir obje olarak özel bir yer edinmiştir. Ve aynı zamanda günümüz İslam coğrafyasında büyük maddi değerlere ulaşan bir kolleksiyon objesidir!

(Lokman Dirican Kedi Gözü Katalin Ve Erzurum Oltusunun 925 Ayar Gümüş Boru 1000 Ayar Gümüş Yarma ile Birlikteliği)

Not : Fotoğraflar tarafıma aittir herhangi bir amaçla kullanılamaz