Berkin Bozdoğan
Müdavim
- Katılım
- 18 Mayıs 2005
- Mesajlar
- 4,926
- Reaksiyon puanı
- 38
- Puanları
- 0
Her programlama dersimizde olduğu gibi, Memik Yanık ilk derste programlama diline giriş yapıyor ve derste kullanacağınız, gerekli araçları anlatıyor.
Daha önce Delphi’nin değişik versiyonlarını anlatmak kaygısı ile çok sayıda kitap yazmış birisi olarak sizlere bu sayfalardan hitap etmenin ayrı bir bakış açısı gerektirdiğini söylemek isterim. Zira hem kitapta istediğiniz gibi yazabiliyorsunuz hem de kitabı edinen okur konuya zaten odaklanmış birisidir. Bu nedenle kitapta direk konuya girilir, hemen örnek verilir. Ne ki burada durum biraz farklı; buraya yazdıklarımı okuyacakların arasında daha önce tek satır kod yazmamış olanlar olabileceği gibi C++ ile yıllardır program geliştirmiş usta birileri de olabilir. Bu nedenle bu dersleri mevcut kitaplarımdan yararlanmadan sohbet hissi veren bir yaklaşımla kaleme almaya çalıştım.
.NET çıkana kadar bence Delphi en yaygın ve en gözde programlama diliydi. Çünkü Visual Basic 6, Delphi’ye rakip olamıyordu. Ancak Microsoft firması .NET uyumlu Visual Basic ve C# programlana dillerini çıkarınca Delphi rakipsiz veya açık ara önde olma avantajını kaybetti. Bu gün itibarı ile Delphi’nin bittiğini veya yakın bir zamanda terk edileceğini söylemek mümkün değildir. Yakın bir zamanda Delphi’nin Win32 uyumlu ve .NET 2.0 uyumlu 2007 sürümlerinin piyasaya verildiğini haber vermek isterim. Konuya ilgi duyanlar Memik YANIK’ın Delphi 2007 for Win32 kitabını inceleyebilirler. Kişisel sitemde bu kitap hakkından bir şeyler karalamıştım. CodeGear Rad Studio 2007 adıyla yakın bir zamanda piyasaya verilen paket hakkında yazdığım makaleyi kişisel sitemde bulabilirsiniz.
Bu derslerde Delphi’nin değişik sürümlerinden ve Delphi ile hazırlanabilinen değişik tipteki projelerden söz edilecektir. Kısaca özetlemek gerekirse; Delphi ile uygulama geliştirmek söz konusu olduğunda temelde 4 çeşit proje söz konusu olabilmektedir.
:: VCL Forms Application
:: VCL.NET Application
:: Windows Forms Application
:: ASP.NET Application
Bu derslerde ağırlığı VCL Forms Application adı verilen klasik Delphi projelerine vereceğim. Bu dersleri izlerken bilgisayarınızda Delphi 7 kurulu ise yalnızca VCL Forms Application adı verilen projeler hakkında yazılanları izleme imkanınız olur. VCL Forms Application adı verilen klasik Delphi projelerinde Borland tarafından geliştirilip VCL(Visual Component Library) adı verilen sınıf kitaplığında yer alan sınıflar kullanılmaktadır. Bu derslerde bu sınıf kitaplığındaki bazı sınıflar hakkında bilgi verilecektir.
Delphi’nin .NET uyumlu sürümü ile ilgilenmiyorsanız Delphi 7’den başka Delphi sürümü aramanıza gerek yoktur. Bu arada 2006 yılının Eylül ayında Borland tarafından çıkarılan Turbo serisi derleyicilerin ücretsiz olduğunu belirtmek isterim. Bu dersleri izlerken Turbo adı verilen Delphi sürümlerinden yararlanmak istiyorsanız Turbo Delphi ve Turbo Delphi for .NET’i CodeGear’ın sitesinden indirip kullanabilirsiniz. Aynı bilgisayarda Turbo serisinden çıkan birden fazla derleyicinin veya IDE’nin çalışmasına izin verilmemektedir. Turbo Delphi ile klasik Delphi projeleri geliştirilirken .NET uyumlu Turbo Delphi ise .NET Framework ile gelen sınıflardan yararlanmaktadır.
Bu dersleri izlemek için edinilmesi gereken en ideali Delphi sürümü hangisidir diye sorarsanız size cevabım Borland Developer Rad Studio 2006 olur. Çünkü bu paketi kullanarak hem Win32 yani Delphi 7 uyumlu projeleri geliştirebilir, hem .NET ile gelen sınıfları kullanabilen VCL.NET denen projeleri hem Windows Forms Application adı verilen projeleri hem de Web uygulamalarını geliştirme imkanınız vardır. Hemen belirtmek isterim ki Turbo Delphi ve Borland Developer Studio 2006 ile gelen derleyiciler .NET 1.1 uyumludur. Karışıklık olmasında diye tekrar etmek istiyorum: VCL Forms Application tipindeki projelerde yalnızca VCL sınıf kitaplığındaki sınıflar kullanılırken Windows Forms Application uyumlu projelerde ise .NET ile gelen sınıflar kullanılmaktadır. VCL.NET projelerinde ise ağırlık VCL sınıflarında olsa bile istenen .NET sınıfları da kullanılabilmektedir.
Delphi hakkında buraya kadar anlatılanların içinde size yabancı veya ilk kez duyduğunuz çok şey varsa bunu sorun yapmayın. Doğal olarak daha önce Delphi ile hiç yazmamış olanlar için VCL kısaltması bir şey ifade etmiyor. Zaten bu derslerde yazılan her şeyi hemen ezberlemenizi kimse istemiyor. Yazılanları okuyun; anlamadıysanız bunu sorun yapmayın. Çünkü ileriki derslerde ilk okumada anlaşılmadığını sandığım konulardan tekrar söz edilecektir.
Delphi konusunda yeni olanlar için değinmek istediğim bir diğer konu şudur: Delphi programlama dili Pascal temellidir. Bu nedenle yazım kuralları, blok kontrol deyimleri ve değişken tanımlama şekli Pascal’dan alınmadır. Bu nedenledir ki Pascal bilgisi olanların Delphi’yi öğrenmeleri nispeten kolay olmaktadır. Bu kolaylık Delphi’den önce Pascal öğrenmeye çalışmaya değecek kadar önemli değildir. Bu nedenle Delphi öncesi Pascal üzerine çalışmayı önemsemiyorum.
Bazı Delphi Sürümleri
Ücretsiz dağıtılan Turbo Delphi’yi Borland veya CodeGear’ın sitesinden indirip kurmak istediğinizde karşınıza aşağıda verdiğim pencere gelir. Gördüğünüz gibi Turbo Delphi ile birlikte InterBase adlı veritabanı verilmektedir.
.NET 2.0 uyumlu Web uygulamaları ve VCL.NET projeleri hazırlamak istiyorsanız CodeGear Rad Studio 2007 adı verilen paketi edinmelisiniz. CodeGear’ın sitesinden bu paketin 30 günlük deneme sürümünü indirebilirsiniz.
Bu arada Delphi 2007 for Win32 uyumlu proje geliştirilirken kullanılan derleyicinin CodeGear Rad Studio 2007’den bağımsız olarak ta dağıtıldığını söylemek isterim. Turbo Delphi’yi bilgisayarınıza kurup çalıştırdığınızda karşınıza aşağıdaki gibi program yazım ortamı veya IDE çıkar.
Turbo Delphi penceresinin sol tarafında Structure ve Object Inspector, sağında ise Project Manager, Data Explorer, Model View ve Tool Palette pencereleri yer almaktadır. Proje hazırlarken ve mevcut projeleri açarken kullanılan Welcome Page sayfası bir sekme ile temsil edilmektedir. Bu sekmeye ait kısayol menüsünden komut verip Welcome Page’i kapatabilirsiniz. Welcome Page’i sonradan ekrana getirmek istediğinizde View menüsünden komut verebilirsiniz.
Welcome Page’te ayrıca daha önce açıp üzerinde çalıştığınız projeler listelenmektedir. Yukarıda verilen ekran görüntüsünü aldığım sırada henüz herhangi bir projeyi açıp üzerinde çalışmadığım için listelenen proje yoktu. Yeni bir proje hazırlamak üzere Welcome Page’teki New Project seçeneğini tıkladığınızda ekrana New Items diyalog kutusu gelir.
Bu diyalog kutusunda VCL Forms Application şablonunu seçip OK düğmesini tıklarsanız yeni bir Delphi projesi hazırlanır. Welcome Page’i kapattıysanız yeni proje hazırlamak istediğinizde File menüsünden komut verebilirsiniz. Bu pencerede çok sayıda proje hazırlama şablonu listelenmiş olsa bile asıl ilgileneceğimiz projeler VCL Forms Application türünde olanlardır.
İster New Items diyalog kutusundaki VCL Forms Application şablonu seçilip OK düğmesi tıklansın, ister File menüsünden New-VCL Forms Application komutu verilsin VCL sınıf kitaplığından yararlanan yeni bir proje hazırlanır ve Turbo Delphi penceresi aşağıdaki gibi bir görünüme sahip olur.
VCL Forms Application şablonu ile yeni bir proje hazırlandığında bu projeye “Form1” adında bir form dahil edilmektedir. Başka bir anlatımla başlangıçta projeler “Unit1” adında bir Unit’e sahip olmakta ve bu Unit dahilinde “Form1” adında bir Form tipinde bir Class hazırlanmaktadır. Daha sonra anlatılacağı gibi Delphi’de PAS uzantılı kod dosyalarına Unit adı verilmektedir ve Unit’lerde Class’lar ve diğer tipler tanımlanmaktadır. Bu konunun ayrıntıları hakkında bilgi daha sonra verilecektir. Bu nedenle şu cümle size bir şey ifade etmediyse bunu sorun yapmayın: “Başka bir anlatımla başlangıçta projeler “Unit1” adında bir Unit’e sahip olmakta ve bu Unit dahilinde “Form1” adında ve TForm tipinde bir Class hazırlanmaktadır.”
Turbo Delphi penceresinin sağ tarafındaki Project Manager penceresinde projedeki formlar ve unit’ler hakkında bilgi olmaktadır. Turbo Delphi bilgisayara kurulup çalıştırılıp yeni bir proje hazırlandığında ekrana ayrıca Model View ve Data Explorer pencereleri getirilmektedir. Bu 2 pencere başlangıçta Project Manager penceresi ile aynı alanı kullandıkları için görünmüyorlar.
Kullandığınız bilgisayara Turbo Delphi yerine Borland Developer Studio 2006, Delphi veya CodeGear Rad Studio 2007 kurduysanız karlaşacağınız IDE yukarıdakinden pek farklı olmayacaktır. Bilgisayarınıza Delphi 2007 For Win32’yi kurup çalıştırırsanız karşınıza aşağıdaki gibi bir pencere gelir.
Aşağıda verdiğim ekran görüntüsünü ise Borland Developer Studio 2006’den aldım. Ekran görüntülerine Dikkat ederseniz Borland Developer Studio 2006, Turbo Delphi ve CodeGear tarafından piyasaya verilen IDE’ler birbirinden pek farklı değiller. Welcome Page olarak anılan default.htm sayfasındaki New Project düğmesini tıklayıp yeni proje hazırlayabilir veya Open Project düğmesini tıklayıp mevcut projelerden birisini açabilirsiniz
Tabii ki bilgisayarına Delphi’nin herhangi bir sürümünü kurmuş olan birisi meraktan bile olsa New Project düğmesini tıklayıp yeni proje hazırlamıştır. C# ve Visual Basic’te uyguladığımız yaklaşımı Delphi’de de sürdürmek istediğim için Delphi’yi bilgisayara kurduktan sonra bir süre ilgilenmeyeceğiz. Tıpkı Visual Basic ve C# derslerinde yaptığımız gibi Not Defteri ile basit programlar yazıp DOS penceresinde derleyip çalıştıracağız. Böylece Delphi hakkında adım adım bilgi vermiş olacağız. Bir sonraki derste program yazıp derlemeye başlayacağız.
Yazan: Memik Yanık
SDN - http://shiftdelete.net
Daha önce Delphi’nin değişik versiyonlarını anlatmak kaygısı ile çok sayıda kitap yazmış birisi olarak sizlere bu sayfalardan hitap etmenin ayrı bir bakış açısı gerektirdiğini söylemek isterim. Zira hem kitapta istediğiniz gibi yazabiliyorsunuz hem de kitabı edinen okur konuya zaten odaklanmış birisidir. Bu nedenle kitapta direk konuya girilir, hemen örnek verilir. Ne ki burada durum biraz farklı; buraya yazdıklarımı okuyacakların arasında daha önce tek satır kod yazmamış olanlar olabileceği gibi C++ ile yıllardır program geliştirmiş usta birileri de olabilir. Bu nedenle bu dersleri mevcut kitaplarımdan yararlanmadan sohbet hissi veren bir yaklaşımla kaleme almaya çalıştım.
.NET çıkana kadar bence Delphi en yaygın ve en gözde programlama diliydi. Çünkü Visual Basic 6, Delphi’ye rakip olamıyordu. Ancak Microsoft firması .NET uyumlu Visual Basic ve C# programlana dillerini çıkarınca Delphi rakipsiz veya açık ara önde olma avantajını kaybetti. Bu gün itibarı ile Delphi’nin bittiğini veya yakın bir zamanda terk edileceğini söylemek mümkün değildir. Yakın bir zamanda Delphi’nin Win32 uyumlu ve .NET 2.0 uyumlu 2007 sürümlerinin piyasaya verildiğini haber vermek isterim. Konuya ilgi duyanlar Memik YANIK’ın Delphi 2007 for Win32 kitabını inceleyebilirler. Kişisel sitemde bu kitap hakkından bir şeyler karalamıştım. CodeGear Rad Studio 2007 adıyla yakın bir zamanda piyasaya verilen paket hakkında yazdığım makaleyi kişisel sitemde bulabilirsiniz.
Bu derslerde Delphi’nin değişik sürümlerinden ve Delphi ile hazırlanabilinen değişik tipteki projelerden söz edilecektir. Kısaca özetlemek gerekirse; Delphi ile uygulama geliştirmek söz konusu olduğunda temelde 4 çeşit proje söz konusu olabilmektedir.
:: VCL Forms Application
:: VCL.NET Application
:: Windows Forms Application
:: ASP.NET Application
Bu derslerde ağırlığı VCL Forms Application adı verilen klasik Delphi projelerine vereceğim. Bu dersleri izlerken bilgisayarınızda Delphi 7 kurulu ise yalnızca VCL Forms Application adı verilen projeler hakkında yazılanları izleme imkanınız olur. VCL Forms Application adı verilen klasik Delphi projelerinde Borland tarafından geliştirilip VCL(Visual Component Library) adı verilen sınıf kitaplığında yer alan sınıflar kullanılmaktadır. Bu derslerde bu sınıf kitaplığındaki bazı sınıflar hakkında bilgi verilecektir.
Delphi’nin .NET uyumlu sürümü ile ilgilenmiyorsanız Delphi 7’den başka Delphi sürümü aramanıza gerek yoktur. Bu arada 2006 yılının Eylül ayında Borland tarafından çıkarılan Turbo serisi derleyicilerin ücretsiz olduğunu belirtmek isterim. Bu dersleri izlerken Turbo adı verilen Delphi sürümlerinden yararlanmak istiyorsanız Turbo Delphi ve Turbo Delphi for .NET’i CodeGear’ın sitesinden indirip kullanabilirsiniz. Aynı bilgisayarda Turbo serisinden çıkan birden fazla derleyicinin veya IDE’nin çalışmasına izin verilmemektedir. Turbo Delphi ile klasik Delphi projeleri geliştirilirken .NET uyumlu Turbo Delphi ise .NET Framework ile gelen sınıflardan yararlanmaktadır.
Bu dersleri izlemek için edinilmesi gereken en ideali Delphi sürümü hangisidir diye sorarsanız size cevabım Borland Developer Rad Studio 2006 olur. Çünkü bu paketi kullanarak hem Win32 yani Delphi 7 uyumlu projeleri geliştirebilir, hem .NET ile gelen sınıfları kullanabilen VCL.NET denen projeleri hem Windows Forms Application adı verilen projeleri hem de Web uygulamalarını geliştirme imkanınız vardır. Hemen belirtmek isterim ki Turbo Delphi ve Borland Developer Studio 2006 ile gelen derleyiciler .NET 1.1 uyumludur. Karışıklık olmasında diye tekrar etmek istiyorum: VCL Forms Application tipindeki projelerde yalnızca VCL sınıf kitaplığındaki sınıflar kullanılırken Windows Forms Application uyumlu projelerde ise .NET ile gelen sınıflar kullanılmaktadır. VCL.NET projelerinde ise ağırlık VCL sınıflarında olsa bile istenen .NET sınıfları da kullanılabilmektedir.
Delphi hakkında buraya kadar anlatılanların içinde size yabancı veya ilk kez duyduğunuz çok şey varsa bunu sorun yapmayın. Doğal olarak daha önce Delphi ile hiç yazmamış olanlar için VCL kısaltması bir şey ifade etmiyor. Zaten bu derslerde yazılan her şeyi hemen ezberlemenizi kimse istemiyor. Yazılanları okuyun; anlamadıysanız bunu sorun yapmayın. Çünkü ileriki derslerde ilk okumada anlaşılmadığını sandığım konulardan tekrar söz edilecektir.
Delphi konusunda yeni olanlar için değinmek istediğim bir diğer konu şudur: Delphi programlama dili Pascal temellidir. Bu nedenle yazım kuralları, blok kontrol deyimleri ve değişken tanımlama şekli Pascal’dan alınmadır. Bu nedenledir ki Pascal bilgisi olanların Delphi’yi öğrenmeleri nispeten kolay olmaktadır. Bu kolaylık Delphi’den önce Pascal öğrenmeye çalışmaya değecek kadar önemli değildir. Bu nedenle Delphi öncesi Pascal üzerine çalışmayı önemsemiyorum.
Bazı Delphi Sürümleri
Ücretsiz dağıtılan Turbo Delphi’yi Borland veya CodeGear’ın sitesinden indirip kurmak istediğinizde karşınıza aşağıda verdiğim pencere gelir. Gördüğünüz gibi Turbo Delphi ile birlikte InterBase adlı veritabanı verilmektedir.
.NET 2.0 uyumlu Web uygulamaları ve VCL.NET projeleri hazırlamak istiyorsanız CodeGear Rad Studio 2007 adı verilen paketi edinmelisiniz. CodeGear’ın sitesinden bu paketin 30 günlük deneme sürümünü indirebilirsiniz.
Bu arada Delphi 2007 for Win32 uyumlu proje geliştirilirken kullanılan derleyicinin CodeGear Rad Studio 2007’den bağımsız olarak ta dağıtıldığını söylemek isterim. Turbo Delphi’yi bilgisayarınıza kurup çalıştırdığınızda karşınıza aşağıdaki gibi program yazım ortamı veya IDE çıkar.
Turbo Delphi penceresinin sol tarafında Structure ve Object Inspector, sağında ise Project Manager, Data Explorer, Model View ve Tool Palette pencereleri yer almaktadır. Proje hazırlarken ve mevcut projeleri açarken kullanılan Welcome Page sayfası bir sekme ile temsil edilmektedir. Bu sekmeye ait kısayol menüsünden komut verip Welcome Page’i kapatabilirsiniz. Welcome Page’i sonradan ekrana getirmek istediğinizde View menüsünden komut verebilirsiniz.
Welcome Page’te ayrıca daha önce açıp üzerinde çalıştığınız projeler listelenmektedir. Yukarıda verilen ekran görüntüsünü aldığım sırada henüz herhangi bir projeyi açıp üzerinde çalışmadığım için listelenen proje yoktu. Yeni bir proje hazırlamak üzere Welcome Page’teki New Project seçeneğini tıkladığınızda ekrana New Items diyalog kutusu gelir.
Bu diyalog kutusunda VCL Forms Application şablonunu seçip OK düğmesini tıklarsanız yeni bir Delphi projesi hazırlanır. Welcome Page’i kapattıysanız yeni proje hazırlamak istediğinizde File menüsünden komut verebilirsiniz. Bu pencerede çok sayıda proje hazırlama şablonu listelenmiş olsa bile asıl ilgileneceğimiz projeler VCL Forms Application türünde olanlardır.
İster New Items diyalog kutusundaki VCL Forms Application şablonu seçilip OK düğmesi tıklansın, ister File menüsünden New-VCL Forms Application komutu verilsin VCL sınıf kitaplığından yararlanan yeni bir proje hazırlanır ve Turbo Delphi penceresi aşağıdaki gibi bir görünüme sahip olur.
VCL Forms Application şablonu ile yeni bir proje hazırlandığında bu projeye “Form1” adında bir form dahil edilmektedir. Başka bir anlatımla başlangıçta projeler “Unit1” adında bir Unit’e sahip olmakta ve bu Unit dahilinde “Form1” adında bir Form tipinde bir Class hazırlanmaktadır. Daha sonra anlatılacağı gibi Delphi’de PAS uzantılı kod dosyalarına Unit adı verilmektedir ve Unit’lerde Class’lar ve diğer tipler tanımlanmaktadır. Bu konunun ayrıntıları hakkında bilgi daha sonra verilecektir. Bu nedenle şu cümle size bir şey ifade etmediyse bunu sorun yapmayın: “Başka bir anlatımla başlangıçta projeler “Unit1” adında bir Unit’e sahip olmakta ve bu Unit dahilinde “Form1” adında ve TForm tipinde bir Class hazırlanmaktadır.”
Turbo Delphi penceresinin sağ tarafındaki Project Manager penceresinde projedeki formlar ve unit’ler hakkında bilgi olmaktadır. Turbo Delphi bilgisayara kurulup çalıştırılıp yeni bir proje hazırlandığında ekrana ayrıca Model View ve Data Explorer pencereleri getirilmektedir. Bu 2 pencere başlangıçta Project Manager penceresi ile aynı alanı kullandıkları için görünmüyorlar.
Kullandığınız bilgisayara Turbo Delphi yerine Borland Developer Studio 2006, Delphi veya CodeGear Rad Studio 2007 kurduysanız karlaşacağınız IDE yukarıdakinden pek farklı olmayacaktır. Bilgisayarınıza Delphi 2007 For Win32’yi kurup çalıştırırsanız karşınıza aşağıdaki gibi bir pencere gelir.
Aşağıda verdiğim ekran görüntüsünü ise Borland Developer Studio 2006’den aldım. Ekran görüntülerine Dikkat ederseniz Borland Developer Studio 2006, Turbo Delphi ve CodeGear tarafından piyasaya verilen IDE’ler birbirinden pek farklı değiller. Welcome Page olarak anılan default.htm sayfasındaki New Project düğmesini tıklayıp yeni proje hazırlayabilir veya Open Project düğmesini tıklayıp mevcut projelerden birisini açabilirsiniz
Tabii ki bilgisayarına Delphi’nin herhangi bir sürümünü kurmuş olan birisi meraktan bile olsa New Project düğmesini tıklayıp yeni proje hazırlamıştır. C# ve Visual Basic’te uyguladığımız yaklaşımı Delphi’de de sürdürmek istediğim için Delphi’yi bilgisayara kurduktan sonra bir süre ilgilenmeyeceğiz. Tıpkı Visual Basic ve C# derslerinde yaptığımız gibi Not Defteri ile basit programlar yazıp DOS penceresinde derleyip çalıştıracağız. Böylece Delphi hakkında adım adım bilgi vermiş olacağız. Bir sonraki derste program yazıp derlemeye başlayacağız.
Yazan: Memik Yanık
SDN - http://shiftdelete.net
