- Katılım
- 10 Aralık 2008
- Mesajlar
- 14,680
- Reaksiyon puanı
- 2,135
- Puanları
- 293
Herkese merhaba!
SDN Forum'un yeni kategorisini size bu konu ile duyurmaktan onur duyuyorum. Artık Bitcon ve Altcoinler hakkında düşüncelerimizi, Bitcoin kategorisi altında tartışıp fikir alışverişinde bulunabiliriz.
Öncelikle söylemek istiyorum, Bitcoin konusunda çok deneyimli biri değilim. Aslında, 2016 yılında bir metin yazarlığı işi yaparken, yani o dönem Bitcoin Türk Lirası olarak 1688.00 imiş. Ben, toplamda 2 farklı bitcoin ödemesi almışım ve birinin bitcoin değeri 0.11376000, 2. ödemenin değeri ise 0.10411000 imiş.
Bugün, bitcoinimi Türk lirasına çevirme şansım olsaydı, 400 liralık maaşım yaklaşık 3500 TL olacaktı. @Murat Burç telefon alırdık!
Gelelim konu başlığımızın asıl mevzusuna;
BITCOİN NEDİR?
Geçen hafta sosyal medyadan tanıştığım Ömer adındaki bir arkadaş kendisine bitcoin anlatmamı rica etti. Bitcoin hakkında hasbelkader bildiğim brkaç şeyi anlatmanın benim için de iyi bir deneyim olacağını düşünerek kabul etttim. Bir kafede Ömer ve arkadaşı Burhan ile buluştuk.
Tane tane bitcoin anlatmaya çalıştığım sohbetin kalıcı olması için yazıya dökmeye karar verdim. Yazıyo bitcoinhaber'de yayınladım.
Okuyacağınız yazı bu buluşmadaki bazı gerçek soru ve cevapları içerse de düzeltme ve ilavelerle zenginleştirildiğinden hayal ürünü gibi kabul edilerek okunabilir.
Hatalarım varsa affola.. Gerek yorumlarınız gerek sorularınızla yazının ikinci bölümü şekillenecek..
-------------
Hiç yoktan para
- Merhaba Murat abi, ben Ömer, bilgisayar mühendisliği 3. sınıfta okuyorum. Bu da arkadaşım Burhan, işletme okuyor. Bitcoin'i daha önce duymuştum ama ne olduğunu bilmiyordum. Geçenlerde arkadaşım da bahsedince sana soralım dedik. Nedir bu bitcoin?
- Hoşgeldiniz Ömer ve Burhan arkadaşlar. Bitcoin nedir derken aslında 2 farklı kavramdan bahsediyoruz. Birincisi bir ödeme ya da para iletme sistemi diyebileceğimiz bitcoin. İkincisi ise dolar, avro gibi bir para biriminin adı. İkisini ayrı düşünürsek anlaşılması daha kolaylaşacak.
- En çok merak ettiğimiz soru şu: Bitcoin'den para kazanılır mı? Ya da bitcoin'den en kısa sürede ne kadar kazanabiliriz?
- Bunun cevabı bende yok inanın. Bitcoin'den para kazanabilirsiniz belki ama önce ne olduğunu ve olmadığını çok iyi öğrenmelisiniz.
- Bitcoin madenciliği ile yoktan bitcoin üretilebildiğini duyduk. Bu nasıl oluyor? Çok kazanmıyorlar mı?
- Bitcoin madenciliğinin ne olduğunu biliyor musunuz?
- Hayır.
- O zaman konuyu anlatmaya biraz temelden başlayayım. Bitcoin sistemi dediğimiz şey sadece bir hesap defteri. Excel deki hesap tablosu gibi düşünebilirsin. Herkesin bir adresi ve yanında kaç bitcoin'e sahip olduğu yazılı.
[HESAP DEFTERİ RESMİ]
- Mesela Ömer'in 2 bitcoin'i var, Burhanın 3 bitcoin'i var gibi mi?
- Tam olarak öyle değil. Tabloda Ömer diye bir isim yok. Onun yerine 1e0982980... gibi karışık sayı ve harflerden oluşan hesap numarasının yanında bakiyesi yazıyor. Banka IBAN numarası gibi de düşünebilirsin bu hesap numarasını. Buna bitcoin adresi deniyor.
- Sisteme kaydolurken adımızı istiyor öyle değil mi?
- İstemiyor. Zaten sisteme kaydolmak gibi bir şey de sözkonusu değil. Sadece adresler var ama hangi adresin kime ait olduğu belli değil.
- Kafam karıştı biraz.
- Nornaldir merak etme. İlk başta anlaması da zor anlatması da.
- Peki sistem bu hesap numarasındaki bitcoin'in sahibini nereden tanıyor?
- Bitcoin kullanmak için bitcoin cüzdanı denilen bir programı çalıştırıyorsunuz. Bu program bilgisayarınızda veya cep telefonunuzda olabilir, hiç farketmez. Burada bir parantez açıyorum, bitcoin sadece dijital olarak var olabilir. Yani fiziksel olarak kağıt ya da demir para şeklinde bir araç olamaz. Mutlaka bir bilgisayara ve internet bağlantısına ihtiyaç var.
- Bu cüzdan programı ücretli mi? Nereden buluruz?
- Bir sürü farklı bitcoin cüzdan programını ücretsiz olarak bulabilirsiniz. Benim bilgisayarımda Windows işletim sisteminde Bitcoin Core ve Multibit cüzdanları var. Android telefonumda ise MyCelium ve Blockchain.info cüzdanları kullanıyorum. Bilgisayar için aynılarının Linux,MacOS versiyonları var. Cep telefonları için Android'deki cüzdanların çoğının Osx versiyonları var.
Bir Bitcoin Adresim Var
- Peki cüzdan yükledikten sonra ne oluyor? Bir bitcoin adresimiz mi oluyor?
- Evet. Sadece 1 değil birden fazla adresin oluyor. Ona sonra gelelim. Bitcoin cüzdanı uygulaması senin için sana özel bir adres üretiyor. Bu adresi bitcoin isteyeceğin kişiye gönderiyorsun o da bitcoinleri bu adrese transfer ediyor.
- Yani sadece cüzdan mı açabiliyor adresteki bitcoinleri?
- Cüzdan sana özel bir adres üretirken aynı zamanda o adrese bağlı olan anahtarı da üretiyor. Bu arada okulda açık anahtarlı şifreleme ile ilgili bir ders aldın mı?
- Yok abi görmedik. 4. sınıfta gösterirler belki.
- O zaman basitçe şöyle anlatayım. Açık anahtarla şifrelenmiş bir mesajı sadece ona bağlı olan gizli anahtarla açabilirsin. İki anahtar bir matematik formülünü kullanarak her zaman birlikte üretilirler. Bir anahtardan diğerini hesap etmek imkansızdır. İşte bitcoin güvenliği de buna dayanır. Adresin senin açık anahtarındır (aslında açık anahtarın özetidir ama ona girmiyoruz) cüzdanın ise saklı anahtarın. Birden fazla adresin varsa cüzdanı da anahtarlık gibi düşünebilirsin.
- Neden birden fazla adresim olsun? Bir tane yetmez mi?
- Yetmesine yeter. Ama burada para transferlerinin herkes tarafından görünür olması konusunu açalım. Başta demiştik ya, bakiyeler bir excel dosyası gibi tabloda duruyor diye
- Evet, Ömer'in şu kadarı var, vb. Yazıyordu.
- Güzel hatırladın. Fakat bunun biraz basitleştirilmiş bir anlatım olduğunu söyleyeyim. Birazdan anlayacaksın.
- Tamam.
- İlk olarak bu tablo nerede duruyor sorusu akla gelir. Herkesin hesabının yazılı olduğu dosya kimde duruyor? Birisi bu dosyayı ele geçirip değiştiremez mi?
- Evet, kimde duruyor bu dosya?
- Cevap: Herkeste.. Sistemde hesabı bulunan tüm kullanıcılarda dosyanın bir kopyası var.
- Çok büyük değil mi bu dosya? Nasıl herkeste durabilir ki?
- Büyük sayılır. Büyüklük sorununu nasıl aştığımızı daha sonraya bırakıp para transferine geçelim.
Para Transferi
- Geçelim abi. Mesela ben sana 1 bitcoin gönderdim.
- Tamam. 1 BTC (Para birimi olarak bitcoin'in bilinen kısaltması BTC'dir) yi bana gönderdiğini farzedelim. Hesap tablosunda senin hesap numaranın karşısındaki rakam 1 BTC azalmalı, benim hesap numaramın karşısındaki de 1 artmalı, öyle değil mi?
- Evet, bu işlemler de ayrı bir tabloya mı yazılıyor? Yani Ömer (-1) Murat (+1) gibi mi.
- Yaklaştın! Ömer-->Murat (1) gibi bir kayıt listeye giriliyor. Bunun anlamı Ömer Murat'a 1 birim gönderdi.
- Peki ilk tablodaki bakiyelerin güncellenmesi nasıl oluyor?
- İşte burası mantığı anlamak için önemli bir nokta. En başta sana basitleştirerek anlattığım için bir bakiye tablosundan bahsetmiştim. Şimdi o tabloyu unutmanı istiyorum çünkü bir bakiye tablosu aslında yok. Sadece transfer işlemlerinin altalta yazılı olduğu bir liste var.
- O zaman cüzdanda bakiyeni nasıl görüyorsun?
- Cüzdan uygulamasında bütün transferlerin listesi bulunuyor. Bana gelen BTC'lerin toplamı eksi benim gönderdiğim BTC'lerin toplamı eşittir BTC Bakiyem!
- Anladım da neden 1 adres yeterli değil hala anlatmadın.
- Dedik ya bu tablonun bir kopyası herkesin elinde var. Yani hangi adresten hangisine ne kadar gönderildiği belli. Hemen şimdi blockchain.info sitesine bakıp tüm işlemleri tek tek izleyebilirsin.
- Evet ama adresin kime ait olduğu belli değil demiştin.
- Kısmen doğru söyledim aslında. Bana bitcoin gönderebilmen için sana adresimi vermiştim.
- Doğru, adresin artık bende. Ne yapabilirim bu bilgiyle?
- Aynı adresi bana para göndermesi için bir başkasına da verebilirim. O zaman bana ne zaman ne kadar para gelmiş öğrenebilirsin.
- Hakikaten. Gizlilik diye bir şey kalmıyor o halde.
- Bunu engellemek için ben herkese farklı bir adres verebilirim. Cüzdanımda sınırsız sayıda adresim olabilir. Bunların bakiyelerini birleştirmek için uğraşmam gerekmez, cüzdan bu işi benim için yapıyor.
- Peki ilk yüklediğinde bitcoin cüzdanında hiç bakiye görünmüyor değil mi? Nasıl dolduruyorsun? Madencilikle mi dolduruyorsun?
Bitcoin Satın Almak
- Madencilik de bir yol ama yeni başlayan birisi için bitcoin cüzdanını doldurmak için en kolay olan yol bitcoin satın almak.
- Nereden bitcoin satın alabilirim?
- Nereden ya da kimden bitcoin satın alabileceğini soruyorsun, cevabı basit: Bitcoin satmak isteyen bir başkasından. Diğer her türlü ekonomik varlık nasıl el değiştiriyorsa aynısı bitcoin için geçerli. Elinde bitcoin bulunan birisi bunu dolar ya da TL'ye çevirmek istiyorsa, bir başkası da elindeki TL ya da dövizi verip bitcoin almak istiyorsa, ikisi karşılaşırlar. İlki parayı alır ikincisi bitcoin'i alır ve yollarına devam ederler.
- Karşılaşır derken nerede karşılaşır?
- Bizim burada oturduğumuz gibi bir masanın iki yanında da karşılaşmış olabilirler. Tabii ki fiziki karşılaşma çok pratik değil. Bunun için borsalar var.
- Nasıl yani? Bitcoin borsada da işlem mi görüyor?
- Evet bitcoin borsaları var. Borsa derken sadece hisse senedi işlemi yapılan borsaları düşünme. Herşeyin borsası olabilir. Altının da, petrolün de, hatta çiçek borsası bile oluyor. Bitcoin de sadece bitcoin'in el değiştirdiği borsalarda alınıp satılıyor.
- Bu borsalar neredeler? ABD'de mi?
- Bitcoin ile tanışmış her ülkede var. Bitstamp, coinbase, bitfinex, okcoin, btc-e içlerinde en büyükleri. Türkiye'de faaliyet gösteren 3 tane bitcoin borsası bulunuyor. Bunlardan ilki btcturk.com, 2013 de kuruldu ve şu anda en çok alım satım burada. Daha sonra koinim.com açıldı. Bu borsada bitcoin dışında litecoin de satılıyor. En son da takascoin.com açıldı.
- Litecoin nedir?
- Litecoin ve diğer bitcoin benzerlerini anlatabilmem için bitcoin'in nasıl çıktığı konusunu açalım istersen.
- Tamam. Bitcoin nasıl çıktı? Bitcoin'i kim bulmuş?
Bitcoin'i Kim Buldu?
- Bitcoin fikri ilk olarak 2009 yılında bir kriptografi forum grubunda ortaya atıldı. Forumda yazan kişi Satoshi Nakamoto adını kullanıyordu. Bu kişinin gerçek adını ve kimliğini hala bilmiyoruz.
- Çok gizemli..
- Nakamoto üzerinde çalıştığı projeyi Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System adındaki makalede yayınladı. Satoshi Nakamoto'nun bitcoin sistemini anlattığı bu makalesini Bitcoin: Eşten-eşe Elektronik Nakit Ödeme Sistemi olarak Türkçe'ye de çevirdim. Google'da “bitcoin makalesi” diye ararsan PDF ve Play Store'da e-kitap formatında da bulup okuyabilirsin.
- Hemen indiriyorum. Ne anlatmış bu makalede?
- Elektronik para kavramı uzun zamandır biliniyor aslında. Bugün kullandığımız para, ki buna ekonomide fi at para deniyor, elektronik olarak da bankalar arasında ya da kişiler arasında transfer ediliyor. Başka bir tarafta örneğin bazı bilgisayar oyunlarının içinde yaratılan para birimleri de var. Bunlarla ticaret yapabiliyorsun. Buradaki problem bu para birimlerini hep birilerinin kontrol etmesi.
Parayı merkez bankası basıyor ve piyasaya sürüyor. Diğerlerini ise özel şirketler. Dijital paranın bir otoriteye bağlı olmadan el değiştirmesi imkansız. İşte bu makalede Satoshi Nakamoto bir merkeze ihtiyaç duymadan da elektronik paranın var olabileceğini bilimsel yöntemle kanıtlıyor. Birkaç ay sonra da bu kanıtını pratiğe döktüğü ilk bitcoin programını yazıyor ve kaynak kodunu paylaşıyor.
- Zengin oluyor mu sonunda?
- Orasını bilmiyoruz ama birazdan madencilik konusunu anlattıktan sonra Nakamoto'nun hatırı sayılır miktarda bitcoin sahibi olduğu halde bu paraya hiç dokunmadığını görünce daha da şaşıracaksın.
- Evet ya, bitcoin madenciliğini anlatacaktın. Hep sonra diyorsun, daha sırası gelmedi mi?
- Geldi, şimdi tam sırası.
- Hadi anlat lütfen. Madencilere 25 bitcoin ödül verildiğini duydum. Ben de madenci olup kazanmak istiyorum.
Bitcoin Madenciliği (Bitcoin Mining) Nedir?
- Önce madenci kelimesinin bir metafor olduğundan başlayalım. Bitcoin sisteminde para arzı sınırlandırılmış. Tüm üretilen bitcoinler 21 milyon adedi geçemeyecek. Bu tıpkı dünya üzerindeki altın madeninin sınırlı olması ve bu yüzden değerli olmasına benziyor. Bitcoin de altın gibi zor elde edildiği için üretme işine “bitcoin madenciliği” üretene de “bitcoin madencisi” demişler.
Bitcoin madencisi aslında insana değil bu işi yapan cihaza verilen isim.
- Nasıl bir cihaz bu bitcoin madencisi? Neye benziyor?
- Neye benzeyecek, bilgisayara benziyor. Bitcoin ilk çıktığında evimizde kullandığımız basit bir notebook veya masaüstü bilgisayar bile bitcoin madencisi olarak kullanılabiliyordu.
- Şimdi kullanılamıyor mu yani?
- Hayır, şu anda normal bir bilgisayar ile bitcoin üretmek mümkün değil.
- Neden?
- Herşey altının değeri ile elde etmenin zorluğu arasındaki bağıntı gibi aslında. Altın örneğinde toprağın altından çıkarma maliyeti gün geçtikçe artar, her gün toprağı daha derin kazman gerekir. Denklemin bu yanını değiştirmek mümkün değildir bu yüzden denklemin diğer yanı, yani fiyatı da maliyete bağlı olarak artar. Bitcoin örneğinde ise denklemde üretim maliyeti tarafı değişkendir. Önceden 1 liralık bitcoin üretmek için yaklaşık 1 lira masraf yapılıyorsa (ki masrafı karşılamasa kimse üretmezdi) bitcoin değeri arttıkça üretim maliyeti de suni olarak artırılmalıdır.
Bitcoin'in Değeri
- Bitcoin değeri neye dayanıyor?
- Hiçbirşeye. Arkasında ne altın ne dolar ne de değerli saydığımız hiçbir maddi varlık yok.
- O zaman fiyatı neye göre artıp azalıyor?
- Sadece beklentilere göre. İnsanlar ileride değerli olacağını varsayıp karşılığında bir para ödemeyi kabul ediyor. Aynı şekilde düşünen insanlar arttıkça da değer kazanıyor?
- O halde dolandırıcılık değil mi bu? Hiçbir değeri olmayan birşeye para yatırıyorlar.
- Bir düşün bakalım altının değerli olmasının sebebi ne? Ya da üzerinde resim ve yazılar bulunan bir kağıt senin gözünde neden değer sahibi? Aslında hepsi toplum olarak senelerce önce üzerinde uzlaştığımız için bir değer taşıyor. Bu “şey” değerli olacak demişiz ve öyle olmuş sonra da sorgulamadan kabul etmişiz.
- Yani bitcoin'in değeri yok mu?
- Yok. Tüm bitcoin servetim sadece bir yerde yazan bir sayı. Ama o sayının büyük olması benim için önemli. Aynı şekilde senin için de kendi sayının büyüklüğü önemli ve değeri buradan geliyor. Kendi sayını büyütmek için bana mal ve hizmet vermeyi kabul ediyorsun bu sayıya para diyoruz, hepsi bu.
- Bitcoin üretmenin zorluğu neye göre artıyor?
- Sisteme yeni para girişinin tek yolu bitcoin madencilerine verilen ödül. Bu ödül madenciye yaptığı bir işin karşılığı olarak veriliyor. Sistemdeki para transferlerinin kurallara uygun olarak yapıldığını denetleyecek bir mekanizmaya ihtiyaç var. Madenciler bu transfer işlemlerini topluyorlar ve belli aralıklarla, yaklaşık 10 dakikada bir, onaylayıp ayrı bir deftere yazıyorlar. Bu deftere de blok zinciri (blockchain) deniyor. Her 10 dakikada bir sadece 1 madenciye 25 bitcoin ödül veriliyor. (25 sayısı da değişken her 4 yılda bir yarıya düşüyor)
- Nasıl yani sadece 1 kişiye mi ödül veriliyor? Kime veriliyor?
- Evet, milyonlarca madenci ödüle ortak olmak için işlem gücünü harcıyor ama her 10 dakikada bir sadece 1 kişiye piyango isabet ediyor. Şaka değil, gerçekten piyango gibi işleyen bir sistem. Ancak o kadar adil işliyor ki hiçkimsenin itirazı yok.
- Ya diğerleri ne oluyor? Teselli ikramiyesi mi alıyor?
- Teselli ikramiyesi yok. Ya hep ya hiç. Bu yüzden gerçek hayatta da uyguladığımız bir yöntem uygulanıyor. Düşün ki Milli Piyango çekilişine bir bilet aldın. Okulda 200 öğrencisiniz ve her biriniz birer bilet aldınız. Ama bir kişiye ikramiye çıkma ihtimali çok küçüktür, öyle değil mi? 200 kişi ayrı ayrı bilet almak yerine paranızı birleştirip 200 bilet alsanız ve ortak bir havuzda saklasanız ikramiye çıkma ihtimali 200 kat artar buna karşılık kazanacağınız ikramiye miktarı 200'de birine düşer. Burada da bitcoin madencileri kendilerine ikramiye çıkma ihtimalinini artırmak için güçlerini madencilik havuzlarında (mining pool) birleştirir. Bu havuzlar öyle büyüktür ki bazen tüm sistemin %50 sini oluşturabilir. Havuzlar kazandıkları ödülü katılımcılar arasında adil şekilde dağıtırlar. Adil kabul edilecek birçok dağıtım yöntemi var, şimdi o konuya girmiyorum.
- Aklıma yattı. Ben de madenci olmak istiyorum. Nasıl alırım bu makinaları?
- Sabret, daha zorluk seviyesinden bahsetmedim.
Zorluk Seviyesi
- Zorluk seviyesi nedir?
- Bilmeceleri sever misin?
- Severim de ne alaka?
- Ödül verilecek madencinin seçimi bir bilmecenin çözümüne bağlı. Bu bilmece bilgi sorusu gibi br şey değil. Herkesin kabul ettiği bir kurala uyan çok büyük bir sayı bilmecenin çözümü. Bu sayıyı ilk bulan ödülü alıyor ve yeni bir yarışma ile devam ediyor. Bu sayı önceden de tahmin edilemeyeceği için bulması 1 dakika da alabilir 1 saat de alabilir. Sistemde ne kadar işlem gücü varsa sayının bulunması o kadar çabuk olabiliyor. Sistem her 10 dk da 25 bitcoin dağıtmaya programlandığı için bilmecenin çok hızlı çözüldüğü durumda zorluğunu artırıyor ki bir sonrakinde daha geç çözülebilsin ve iki ödül arasındaki ortalama yaklaşık 10 dakika olsun. Bu arada 10 dakikanın bir özelliği yok, sistemi icat eden optimum aralık olarak 10 dakika seçmiş o kadar.
- Yani 10 dakikada bir sistem zorlaşıyor mu?
- Hareketli ortalama ile hesaplandığı için zorluk seviyesi daha uzun dönemlerde artıyor ya da azalıyor. Her gün ödüle ortak olmak isteyen binlerce madenci sisteme katılıyor. Sistemdeki toplam işlem gücü arttıkça zorluk seviyesi de artıyor. 1 birim bitcoin üretme maliyeti de buna bağlı olarak artıyor.
- Zor olsun, zoru severim. Nereden alıyoruz bu makinaları?
- Dedim ya başta dizüstü bilgisayarınla yapabildiğin madenciliği artık sadece bu iş için üretilmiş cihazlarla yapabiliyorsun. Nereden alabileceğine geçmeden önce ne yaptıklarını anlatayım.
- Tamam
- Önce kriptografik özet (hash) fonksiyonundan bahsedeyim. Hiç duydun mu?
- Yok duymadım. Onu da okulda seneye göreceğiz sanırım.
Kritografik Özet Fonksiyonu
- Öyle olsun. özet fonksiyonuna bir taraftan büyük bir sayı sokarsın, diğer tarafından küçük bir sayı alırsın. Temeli bu. Mesela modulus (kalan) fonksiyonunu düşün. Büyük bir sayının küçük sayıya bölündüğünde kalan sayı. Örneğin Mod5 için Mod5(6) = 1, Mod5(7)=2, Mod5(10)=0 gibi. Küçük sayıyı bildiğinde büyük sayıyı tahmin edemezsin ama bir seçenek kümen vardır. Kriptografik özet fonksiyonunda ise küçük sayıdan büyüğünü tahmin edebilmen imkansıza yakındır. Daha detaylı öğrenmek istersen http://en.wikipedia.org/wiki/Cryptographic_hash_function bakabilirsin.
Birçok kriptografik özet fonksiyonu vardır, bunlardan en bilinenlerinden biri bitcoin'in de kullandığı SHA256 kriptografik özet fonksiyonudur. Bir diğeri Litecoin ve başka altcoinler tarafından kullanılan Scrypt özet fonksiyonudur.
- Altcoin nedir?
- Altcoin alternatif coin demek. Bitcoin tamamen açık kaynak kodlu bir kriptopara yazılımı ve buna bağlı olan protokole verilen isimdi. Bu protokolde kriptopara mantığını koruyarak birkaç parametre değiştirilerek türevlerini elde etmek mümkün. En başta kriptografik özet fonksiyonunu değiştirmek geliyor. Ya da ödül miktarını, onay süresini, ödül yarılanma süresini vb. Bugün takip bile edemeyeceğimiz yüzlerce altcoin var, mesela Litecoin,DogeCoin,NXT,Darkcoin, vb. İstersen sen de ÖmerCoin diye bir para çıkarabilirsin. Teknik özelliği bakımından bitcoin'den hiçbir farkı da olmayabilir ama bu senin çıkardığın paranın bitcoin gibi değerleneceği anlamına gelmez.
- Bitcoin değerini kim belirliyor?
- Ben belirliyorum. Şaka ama bir anlamda da doğru.. Diyelim ki benden 1 bitcoin almak istedin. Ben de senden 600TL istedim. Bulunduğumuz ortamda başka satıcı olmadığına göre bitcoin fiyatı 600 TL'dir diyebiliriz. Şimdi içeri başka bir satıcı girse ve 550 TL istiyorum dese fiyat 550 TL olur. Ama adamın elinde sadece 0.5 BTC olsun. Yarısını onun istediği fiyattan yarısını benim istediğim fiyattan alacağın için senin alış fiyatın 575 TL olur. Bir de bu senaryoyu borsada pek çok alıcı ve satıcının bir araya geldiği duruma uyarla. Bitcoin fiyatı alış ve satış arasındaki denge noktasında oluşur.
- Sahi 1 BTC kaç TL ediyor borsada?
- Bugün BTCTürk'te 610 TL
- Madenci cihazı diyorduk, konu konuyu açtı daha gelemedik. Yok kriptografik fonksiyondu derken.
- Bunları öğrenmen senin yararına olur. Özet fonksiyonunu bilmeden alacağın cihazları karşılaştıramazsın. Hangi altcoin hangi fonksiyonu kullanıyor bilmeden madenci olman mümkün değil ancak kazma olursun
Güncelleme : 13 Mart 2016
Bitcoin cüzdanı nedir?
- Aklıma birşey takıldı. Demiştin ya bitcoin sadece elektronik ortamda var olabilir, kağıt madeni şekilde olamaz diye...
- Evet, bitcoin kullanabilmek için bir bitcoin cüzdanı sahibi olmalısın demiştim.
- Hah, diyelim bütün bitcoinlerim telefonumdaki bitcoin cüzdamımda ve telefonum da bozuldu. Ne olur bu durumda? Bütün servetim uçup gider mi?
- Şöyle düşün: Bir ödev hazırlıyorsun. Kaybetmemek için üzerinde haftalarca çalıştığın dosyanın yedeğini alırsın değil mi?
- Yani cüzdanın yedeğini başka yere alabilir miyim?
- Alsan iyi olur.
- Madem yedeği alınabiliyor ben cüzdandaki 1 bitcoini kopyalaya kopyalaya üç, beş, onbeş yapabilirim değil mi?
- Tek akıllı sen miydin? Olmaz öyle şey. Kopyaladığın cüzdanda duran şey bitcoin değil. Bir bankada içinde altınlarını sakladığın kiralık kasan olduğunu farzet. Cüzdanda kasanın anahtarı duruyor. Anahtarının istediğin kadar kopyasını çıkart, kasadaki altın miktarı çoğalmaz.
- Hüsrana uğradım.
- Kasa örneğini verdiğim iyi oldu. Buradan devam edelim. Diyelim ki hiçbir ücret ödemeden istediğin kadar kasa sahibi olabiliyorsun. Gerçek kasalar için bu mümkün değil ama bitcoin'de durum aynen böyle.
- Yani bitcoin hesabı açtırmak için ücret ödemiyoruz, doğru bildim mi?
- Hala hesap açtırmak mı diyorsun? Sen de haklısın aslında, bitcoin dünyasını gerçek hayattan örneklerle anlattığımız için her şeyin bire bir karşılığı var gibi geliyor ilk bakışta. Hesap açtırmayı unut.
- Ama BTC borsasına kayıt olurken bizden bir sürü bilgi istiyor. Bu hesap açtırma sayılmaz mı?
- Borsada hesap açmak başka bir konu. Ona daha sonra geliriz. Bir bitcoin hesabın olması için hesap açman gerekmez.
- Bitcoin adresimizi birinin bize verdiğini sanıyordum.
- Kimse vermiyor. Sen rastgele bir adresi alıp bu benim adresim diyorsun ve kullanıyorsun.
- Haydaaa! Rastgele adres mi alıyorum? Ya iki kişi aynı adresi alırsa karışmıyor mu?
- İki kişinin aynı adresi alma olasılığı yok. Yani var da çok çok çok küçük bir olasılık. Uzaydaki tüm atomların içinden aynı atoma denk gelmek gibi. Yok derken bilgisayarının gerçekten rastgele sayı üretmede başarılı olduğunu da varsaydım.
- Başarısız olma ihtimali de var yani?
- Bilgisayarlar deterministik makineler olduğundan rastgele sayı seçmede çok yetenekli değiller. Aynı girdiyi verdiğinde hep aynı çıktıyı üretirler. Bu yüzden bilgisayarın ürettiği rastgele sayı aslında rastgele değil yaklaşık olarak rastgeledir. Eğer yazılımda bir hata varsa aynı rastgele sayı dizisini tekrar edebilirler. İşletim sistemi seviyesindeki bir hata yüzünden birkaç sene önce Android platformundaki cüzdanların aynı bitcoin adreslerini ürettiğine şahit olduk. Neyse ki hatayı farkedip düzelttiler.
- Şimdi kullandığımız cüzdanlarda bu hata var mı?
- Hata cüzdanda değil Android işletim sistemindeydi zaten. Güncellemeyle düzeltildi merak etme. Böyle kritik hatalara ender rastlıyoruz, farkedildiğinde de hemen düzeltiliyor. Bitcoin'i güvenilir yapan şeylerden birisi açık kaynaklı olmasının yanında açığını bulmak için uğraşan çok kişinin olması.
- Bu bir tezat değil mi? Pek çok bilgisayar korsanı kırmaya çalışıyorsa daha kolay kırılmaz mı?
- En sağlam düğüm herkesin çözmeye çalışıp da çözemediği düğümdür.
Metin alıntıdır.
Kaynak
SDN Forum'un yeni kategorisini size bu konu ile duyurmaktan onur duyuyorum. Artık Bitcon ve Altcoinler hakkında düşüncelerimizi, Bitcoin kategorisi altında tartışıp fikir alışverişinde bulunabiliriz.
Öncelikle söylemek istiyorum, Bitcoin konusunda çok deneyimli biri değilim. Aslında, 2016 yılında bir metin yazarlığı işi yaparken, yani o dönem Bitcoin Türk Lirası olarak 1688.00 imiş. Ben, toplamda 2 farklı bitcoin ödemesi almışım ve birinin bitcoin değeri 0.11376000, 2. ödemenin değeri ise 0.10411000 imiş.
Bugün, bitcoinimi Türk lirasına çevirme şansım olsaydı, 400 liralık maaşım yaklaşık 3500 TL olacaktı. @Murat Burç telefon alırdık!
Gelelim konu başlığımızın asıl mevzusuna;
BITCOİN NEDİR?
Geçen hafta sosyal medyadan tanıştığım Ömer adındaki bir arkadaş kendisine bitcoin anlatmamı rica etti. Bitcoin hakkında hasbelkader bildiğim brkaç şeyi anlatmanın benim için de iyi bir deneyim olacağını düşünerek kabul etttim. Bir kafede Ömer ve arkadaşı Burhan ile buluştuk.
Tane tane bitcoin anlatmaya çalıştığım sohbetin kalıcı olması için yazıya dökmeye karar verdim. Yazıyo bitcoinhaber'de yayınladım.
Okuyacağınız yazı bu buluşmadaki bazı gerçek soru ve cevapları içerse de düzeltme ve ilavelerle zenginleştirildiğinden hayal ürünü gibi kabul edilerek okunabilir.
Hatalarım varsa affola.. Gerek yorumlarınız gerek sorularınızla yazının ikinci bölümü şekillenecek..
-------------
Hiç yoktan para
- Merhaba Murat abi, ben Ömer, bilgisayar mühendisliği 3. sınıfta okuyorum. Bu da arkadaşım Burhan, işletme okuyor. Bitcoin'i daha önce duymuştum ama ne olduğunu bilmiyordum. Geçenlerde arkadaşım da bahsedince sana soralım dedik. Nedir bu bitcoin?
- Hoşgeldiniz Ömer ve Burhan arkadaşlar. Bitcoin nedir derken aslında 2 farklı kavramdan bahsediyoruz. Birincisi bir ödeme ya da para iletme sistemi diyebileceğimiz bitcoin. İkincisi ise dolar, avro gibi bir para biriminin adı. İkisini ayrı düşünürsek anlaşılması daha kolaylaşacak.
- En çok merak ettiğimiz soru şu: Bitcoin'den para kazanılır mı? Ya da bitcoin'den en kısa sürede ne kadar kazanabiliriz?
- Bunun cevabı bende yok inanın. Bitcoin'den para kazanabilirsiniz belki ama önce ne olduğunu ve olmadığını çok iyi öğrenmelisiniz.
- Bitcoin madenciliği ile yoktan bitcoin üretilebildiğini duyduk. Bu nasıl oluyor? Çok kazanmıyorlar mı?
- Bitcoin madenciliğinin ne olduğunu biliyor musunuz?
- Hayır.
- O zaman konuyu anlatmaya biraz temelden başlayayım. Bitcoin sistemi dediğimiz şey sadece bir hesap defteri. Excel deki hesap tablosu gibi düşünebilirsin. Herkesin bir adresi ve yanında kaç bitcoin'e sahip olduğu yazılı.
[HESAP DEFTERİ RESMİ]
- Mesela Ömer'in 2 bitcoin'i var, Burhanın 3 bitcoin'i var gibi mi?
- Tam olarak öyle değil. Tabloda Ömer diye bir isim yok. Onun yerine 1e0982980... gibi karışık sayı ve harflerden oluşan hesap numarasının yanında bakiyesi yazıyor. Banka IBAN numarası gibi de düşünebilirsin bu hesap numarasını. Buna bitcoin adresi deniyor.
- Sisteme kaydolurken adımızı istiyor öyle değil mi?
- İstemiyor. Zaten sisteme kaydolmak gibi bir şey de sözkonusu değil. Sadece adresler var ama hangi adresin kime ait olduğu belli değil.
- Kafam karıştı biraz.
- Nornaldir merak etme. İlk başta anlaması da zor anlatması da.
- Peki sistem bu hesap numarasındaki bitcoin'in sahibini nereden tanıyor?
- Bitcoin kullanmak için bitcoin cüzdanı denilen bir programı çalıştırıyorsunuz. Bu program bilgisayarınızda veya cep telefonunuzda olabilir, hiç farketmez. Burada bir parantez açıyorum, bitcoin sadece dijital olarak var olabilir. Yani fiziksel olarak kağıt ya da demir para şeklinde bir araç olamaz. Mutlaka bir bilgisayara ve internet bağlantısına ihtiyaç var.
- Bu cüzdan programı ücretli mi? Nereden buluruz?
- Bir sürü farklı bitcoin cüzdan programını ücretsiz olarak bulabilirsiniz. Benim bilgisayarımda Windows işletim sisteminde Bitcoin Core ve Multibit cüzdanları var. Android telefonumda ise MyCelium ve Blockchain.info cüzdanları kullanıyorum. Bilgisayar için aynılarının Linux,MacOS versiyonları var. Cep telefonları için Android'deki cüzdanların çoğının Osx versiyonları var.
Bir Bitcoin Adresim Var
- Peki cüzdan yükledikten sonra ne oluyor? Bir bitcoin adresimiz mi oluyor?
- Evet. Sadece 1 değil birden fazla adresin oluyor. Ona sonra gelelim. Bitcoin cüzdanı uygulaması senin için sana özel bir adres üretiyor. Bu adresi bitcoin isteyeceğin kişiye gönderiyorsun o da bitcoinleri bu adrese transfer ediyor.
- Yani sadece cüzdan mı açabiliyor adresteki bitcoinleri?
- Cüzdan sana özel bir adres üretirken aynı zamanda o adrese bağlı olan anahtarı da üretiyor. Bu arada okulda açık anahtarlı şifreleme ile ilgili bir ders aldın mı?
- Yok abi görmedik. 4. sınıfta gösterirler belki.
- O zaman basitçe şöyle anlatayım. Açık anahtarla şifrelenmiş bir mesajı sadece ona bağlı olan gizli anahtarla açabilirsin. İki anahtar bir matematik formülünü kullanarak her zaman birlikte üretilirler. Bir anahtardan diğerini hesap etmek imkansızdır. İşte bitcoin güvenliği de buna dayanır. Adresin senin açık anahtarındır (aslında açık anahtarın özetidir ama ona girmiyoruz) cüzdanın ise saklı anahtarın. Birden fazla adresin varsa cüzdanı da anahtarlık gibi düşünebilirsin.
- Neden birden fazla adresim olsun? Bir tane yetmez mi?
- Yetmesine yeter. Ama burada para transferlerinin herkes tarafından görünür olması konusunu açalım. Başta demiştik ya, bakiyeler bir excel dosyası gibi tabloda duruyor diye
- Evet, Ömer'in şu kadarı var, vb. Yazıyordu.
- Güzel hatırladın. Fakat bunun biraz basitleştirilmiş bir anlatım olduğunu söyleyeyim. Birazdan anlayacaksın.
- Tamam.
- İlk olarak bu tablo nerede duruyor sorusu akla gelir. Herkesin hesabının yazılı olduğu dosya kimde duruyor? Birisi bu dosyayı ele geçirip değiştiremez mi?
- Evet, kimde duruyor bu dosya?
- Cevap: Herkeste.. Sistemde hesabı bulunan tüm kullanıcılarda dosyanın bir kopyası var.
- Çok büyük değil mi bu dosya? Nasıl herkeste durabilir ki?
- Büyük sayılır. Büyüklük sorununu nasıl aştığımızı daha sonraya bırakıp para transferine geçelim.
Para Transferi
- Geçelim abi. Mesela ben sana 1 bitcoin gönderdim.
- Tamam. 1 BTC (Para birimi olarak bitcoin'in bilinen kısaltması BTC'dir) yi bana gönderdiğini farzedelim. Hesap tablosunda senin hesap numaranın karşısındaki rakam 1 BTC azalmalı, benim hesap numaramın karşısındaki de 1 artmalı, öyle değil mi?
- Evet, bu işlemler de ayrı bir tabloya mı yazılıyor? Yani Ömer (-1) Murat (+1) gibi mi.
- Yaklaştın! Ömer-->Murat (1) gibi bir kayıt listeye giriliyor. Bunun anlamı Ömer Murat'a 1 birim gönderdi.
- Peki ilk tablodaki bakiyelerin güncellenmesi nasıl oluyor?
- İşte burası mantığı anlamak için önemli bir nokta. En başta sana basitleştirerek anlattığım için bir bakiye tablosundan bahsetmiştim. Şimdi o tabloyu unutmanı istiyorum çünkü bir bakiye tablosu aslında yok. Sadece transfer işlemlerinin altalta yazılı olduğu bir liste var.
- O zaman cüzdanda bakiyeni nasıl görüyorsun?
- Cüzdan uygulamasında bütün transferlerin listesi bulunuyor. Bana gelen BTC'lerin toplamı eksi benim gönderdiğim BTC'lerin toplamı eşittir BTC Bakiyem!
- Anladım da neden 1 adres yeterli değil hala anlatmadın.
- Dedik ya bu tablonun bir kopyası herkesin elinde var. Yani hangi adresten hangisine ne kadar gönderildiği belli. Hemen şimdi blockchain.info sitesine bakıp tüm işlemleri tek tek izleyebilirsin.
- Evet ama adresin kime ait olduğu belli değil demiştin.
- Kısmen doğru söyledim aslında. Bana bitcoin gönderebilmen için sana adresimi vermiştim.
- Doğru, adresin artık bende. Ne yapabilirim bu bilgiyle?
- Aynı adresi bana para göndermesi için bir başkasına da verebilirim. O zaman bana ne zaman ne kadar para gelmiş öğrenebilirsin.
- Hakikaten. Gizlilik diye bir şey kalmıyor o halde.
- Bunu engellemek için ben herkese farklı bir adres verebilirim. Cüzdanımda sınırsız sayıda adresim olabilir. Bunların bakiyelerini birleştirmek için uğraşmam gerekmez, cüzdan bu işi benim için yapıyor.
- Peki ilk yüklediğinde bitcoin cüzdanında hiç bakiye görünmüyor değil mi? Nasıl dolduruyorsun? Madencilikle mi dolduruyorsun?
Bitcoin Satın Almak
- Madencilik de bir yol ama yeni başlayan birisi için bitcoin cüzdanını doldurmak için en kolay olan yol bitcoin satın almak.
- Nereden bitcoin satın alabilirim?
- Nereden ya da kimden bitcoin satın alabileceğini soruyorsun, cevabı basit: Bitcoin satmak isteyen bir başkasından. Diğer her türlü ekonomik varlık nasıl el değiştiriyorsa aynısı bitcoin için geçerli. Elinde bitcoin bulunan birisi bunu dolar ya da TL'ye çevirmek istiyorsa, bir başkası da elindeki TL ya da dövizi verip bitcoin almak istiyorsa, ikisi karşılaşırlar. İlki parayı alır ikincisi bitcoin'i alır ve yollarına devam ederler.
- Karşılaşır derken nerede karşılaşır?
- Bizim burada oturduğumuz gibi bir masanın iki yanında da karşılaşmış olabilirler. Tabii ki fiziki karşılaşma çok pratik değil. Bunun için borsalar var.
- Nasıl yani? Bitcoin borsada da işlem mi görüyor?
- Evet bitcoin borsaları var. Borsa derken sadece hisse senedi işlemi yapılan borsaları düşünme. Herşeyin borsası olabilir. Altının da, petrolün de, hatta çiçek borsası bile oluyor. Bitcoin de sadece bitcoin'in el değiştirdiği borsalarda alınıp satılıyor.
- Bu borsalar neredeler? ABD'de mi?
- Bitcoin ile tanışmış her ülkede var. Bitstamp, coinbase, bitfinex, okcoin, btc-e içlerinde en büyükleri. Türkiye'de faaliyet gösteren 3 tane bitcoin borsası bulunuyor. Bunlardan ilki btcturk.com, 2013 de kuruldu ve şu anda en çok alım satım burada. Daha sonra koinim.com açıldı. Bu borsada bitcoin dışında litecoin de satılıyor. En son da takascoin.com açıldı.
- Litecoin nedir?
- Litecoin ve diğer bitcoin benzerlerini anlatabilmem için bitcoin'in nasıl çıktığı konusunu açalım istersen.
- Tamam. Bitcoin nasıl çıktı? Bitcoin'i kim bulmuş?
Bitcoin'i Kim Buldu?
- Bitcoin fikri ilk olarak 2009 yılında bir kriptografi forum grubunda ortaya atıldı. Forumda yazan kişi Satoshi Nakamoto adını kullanıyordu. Bu kişinin gerçek adını ve kimliğini hala bilmiyoruz.
- Çok gizemli..
- Nakamoto üzerinde çalıştığı projeyi Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System adındaki makalede yayınladı. Satoshi Nakamoto'nun bitcoin sistemini anlattığı bu makalesini Bitcoin: Eşten-eşe Elektronik Nakit Ödeme Sistemi olarak Türkçe'ye de çevirdim. Google'da “bitcoin makalesi” diye ararsan PDF ve Play Store'da e-kitap formatında da bulup okuyabilirsin.
- Hemen indiriyorum. Ne anlatmış bu makalede?
- Elektronik para kavramı uzun zamandır biliniyor aslında. Bugün kullandığımız para, ki buna ekonomide fi at para deniyor, elektronik olarak da bankalar arasında ya da kişiler arasında transfer ediliyor. Başka bir tarafta örneğin bazı bilgisayar oyunlarının içinde yaratılan para birimleri de var. Bunlarla ticaret yapabiliyorsun. Buradaki problem bu para birimlerini hep birilerinin kontrol etmesi.
Parayı merkez bankası basıyor ve piyasaya sürüyor. Diğerlerini ise özel şirketler. Dijital paranın bir otoriteye bağlı olmadan el değiştirmesi imkansız. İşte bu makalede Satoshi Nakamoto bir merkeze ihtiyaç duymadan da elektronik paranın var olabileceğini bilimsel yöntemle kanıtlıyor. Birkaç ay sonra da bu kanıtını pratiğe döktüğü ilk bitcoin programını yazıyor ve kaynak kodunu paylaşıyor.
- Zengin oluyor mu sonunda?
- Orasını bilmiyoruz ama birazdan madencilik konusunu anlattıktan sonra Nakamoto'nun hatırı sayılır miktarda bitcoin sahibi olduğu halde bu paraya hiç dokunmadığını görünce daha da şaşıracaksın.
- Evet ya, bitcoin madenciliğini anlatacaktın. Hep sonra diyorsun, daha sırası gelmedi mi?
- Geldi, şimdi tam sırası.
- Hadi anlat lütfen. Madencilere 25 bitcoin ödül verildiğini duydum. Ben de madenci olup kazanmak istiyorum.
Bitcoin Madenciliği (Bitcoin Mining) Nedir?
- Önce madenci kelimesinin bir metafor olduğundan başlayalım. Bitcoin sisteminde para arzı sınırlandırılmış. Tüm üretilen bitcoinler 21 milyon adedi geçemeyecek. Bu tıpkı dünya üzerindeki altın madeninin sınırlı olması ve bu yüzden değerli olmasına benziyor. Bitcoin de altın gibi zor elde edildiği için üretme işine “bitcoin madenciliği” üretene de “bitcoin madencisi” demişler.
Bitcoin madencisi aslında insana değil bu işi yapan cihaza verilen isim.
- Nasıl bir cihaz bu bitcoin madencisi? Neye benziyor?
- Neye benzeyecek, bilgisayara benziyor. Bitcoin ilk çıktığında evimizde kullandığımız basit bir notebook veya masaüstü bilgisayar bile bitcoin madencisi olarak kullanılabiliyordu.
- Şimdi kullanılamıyor mu yani?
- Hayır, şu anda normal bir bilgisayar ile bitcoin üretmek mümkün değil.
- Neden?
- Herşey altının değeri ile elde etmenin zorluğu arasındaki bağıntı gibi aslında. Altın örneğinde toprağın altından çıkarma maliyeti gün geçtikçe artar, her gün toprağı daha derin kazman gerekir. Denklemin bu yanını değiştirmek mümkün değildir bu yüzden denklemin diğer yanı, yani fiyatı da maliyete bağlı olarak artar. Bitcoin örneğinde ise denklemde üretim maliyeti tarafı değişkendir. Önceden 1 liralık bitcoin üretmek için yaklaşık 1 lira masraf yapılıyorsa (ki masrafı karşılamasa kimse üretmezdi) bitcoin değeri arttıkça üretim maliyeti de suni olarak artırılmalıdır.
Bitcoin'in Değeri
- Bitcoin değeri neye dayanıyor?
- Hiçbirşeye. Arkasında ne altın ne dolar ne de değerli saydığımız hiçbir maddi varlık yok.
- O zaman fiyatı neye göre artıp azalıyor?
- Sadece beklentilere göre. İnsanlar ileride değerli olacağını varsayıp karşılığında bir para ödemeyi kabul ediyor. Aynı şekilde düşünen insanlar arttıkça da değer kazanıyor?
- O halde dolandırıcılık değil mi bu? Hiçbir değeri olmayan birşeye para yatırıyorlar.
- Bir düşün bakalım altının değerli olmasının sebebi ne? Ya da üzerinde resim ve yazılar bulunan bir kağıt senin gözünde neden değer sahibi? Aslında hepsi toplum olarak senelerce önce üzerinde uzlaştığımız için bir değer taşıyor. Bu “şey” değerli olacak demişiz ve öyle olmuş sonra da sorgulamadan kabul etmişiz.
- Yani bitcoin'in değeri yok mu?
- Yok. Tüm bitcoin servetim sadece bir yerde yazan bir sayı. Ama o sayının büyük olması benim için önemli. Aynı şekilde senin için de kendi sayının büyüklüğü önemli ve değeri buradan geliyor. Kendi sayını büyütmek için bana mal ve hizmet vermeyi kabul ediyorsun bu sayıya para diyoruz, hepsi bu.
- Bitcoin üretmenin zorluğu neye göre artıyor?
- Sisteme yeni para girişinin tek yolu bitcoin madencilerine verilen ödül. Bu ödül madenciye yaptığı bir işin karşılığı olarak veriliyor. Sistemdeki para transferlerinin kurallara uygun olarak yapıldığını denetleyecek bir mekanizmaya ihtiyaç var. Madenciler bu transfer işlemlerini topluyorlar ve belli aralıklarla, yaklaşık 10 dakikada bir, onaylayıp ayrı bir deftere yazıyorlar. Bu deftere de blok zinciri (blockchain) deniyor. Her 10 dakikada bir sadece 1 madenciye 25 bitcoin ödül veriliyor. (25 sayısı da değişken her 4 yılda bir yarıya düşüyor)
- Nasıl yani sadece 1 kişiye mi ödül veriliyor? Kime veriliyor?
- Evet, milyonlarca madenci ödüle ortak olmak için işlem gücünü harcıyor ama her 10 dakikada bir sadece 1 kişiye piyango isabet ediyor. Şaka değil, gerçekten piyango gibi işleyen bir sistem. Ancak o kadar adil işliyor ki hiçkimsenin itirazı yok.
- Ya diğerleri ne oluyor? Teselli ikramiyesi mi alıyor?
- Teselli ikramiyesi yok. Ya hep ya hiç. Bu yüzden gerçek hayatta da uyguladığımız bir yöntem uygulanıyor. Düşün ki Milli Piyango çekilişine bir bilet aldın. Okulda 200 öğrencisiniz ve her biriniz birer bilet aldınız. Ama bir kişiye ikramiye çıkma ihtimali çok küçüktür, öyle değil mi? 200 kişi ayrı ayrı bilet almak yerine paranızı birleştirip 200 bilet alsanız ve ortak bir havuzda saklasanız ikramiye çıkma ihtimali 200 kat artar buna karşılık kazanacağınız ikramiye miktarı 200'de birine düşer. Burada da bitcoin madencileri kendilerine ikramiye çıkma ihtimalinini artırmak için güçlerini madencilik havuzlarında (mining pool) birleştirir. Bu havuzlar öyle büyüktür ki bazen tüm sistemin %50 sini oluşturabilir. Havuzlar kazandıkları ödülü katılımcılar arasında adil şekilde dağıtırlar. Adil kabul edilecek birçok dağıtım yöntemi var, şimdi o konuya girmiyorum.
- Aklıma yattı. Ben de madenci olmak istiyorum. Nasıl alırım bu makinaları?
- Sabret, daha zorluk seviyesinden bahsetmedim.
Zorluk Seviyesi
- Zorluk seviyesi nedir?
- Bilmeceleri sever misin?
- Severim de ne alaka?
- Ödül verilecek madencinin seçimi bir bilmecenin çözümüne bağlı. Bu bilmece bilgi sorusu gibi br şey değil. Herkesin kabul ettiği bir kurala uyan çok büyük bir sayı bilmecenin çözümü. Bu sayıyı ilk bulan ödülü alıyor ve yeni bir yarışma ile devam ediyor. Bu sayı önceden de tahmin edilemeyeceği için bulması 1 dakika da alabilir 1 saat de alabilir. Sistemde ne kadar işlem gücü varsa sayının bulunması o kadar çabuk olabiliyor. Sistem her 10 dk da 25 bitcoin dağıtmaya programlandığı için bilmecenin çok hızlı çözüldüğü durumda zorluğunu artırıyor ki bir sonrakinde daha geç çözülebilsin ve iki ödül arasındaki ortalama yaklaşık 10 dakika olsun. Bu arada 10 dakikanın bir özelliği yok, sistemi icat eden optimum aralık olarak 10 dakika seçmiş o kadar.
- Yani 10 dakikada bir sistem zorlaşıyor mu?
- Hareketli ortalama ile hesaplandığı için zorluk seviyesi daha uzun dönemlerde artıyor ya da azalıyor. Her gün ödüle ortak olmak isteyen binlerce madenci sisteme katılıyor. Sistemdeki toplam işlem gücü arttıkça zorluk seviyesi de artıyor. 1 birim bitcoin üretme maliyeti de buna bağlı olarak artıyor.
- Zor olsun, zoru severim. Nereden alıyoruz bu makinaları?
- Dedim ya başta dizüstü bilgisayarınla yapabildiğin madenciliği artık sadece bu iş için üretilmiş cihazlarla yapabiliyorsun. Nereden alabileceğine geçmeden önce ne yaptıklarını anlatayım.
- Tamam
- Önce kriptografik özet (hash) fonksiyonundan bahsedeyim. Hiç duydun mu?
- Yok duymadım. Onu da okulda seneye göreceğiz sanırım.
Kritografik Özet Fonksiyonu
- Öyle olsun. özet fonksiyonuna bir taraftan büyük bir sayı sokarsın, diğer tarafından küçük bir sayı alırsın. Temeli bu. Mesela modulus (kalan) fonksiyonunu düşün. Büyük bir sayının küçük sayıya bölündüğünde kalan sayı. Örneğin Mod5 için Mod5(6) = 1, Mod5(7)=2, Mod5(10)=0 gibi. Küçük sayıyı bildiğinde büyük sayıyı tahmin edemezsin ama bir seçenek kümen vardır. Kriptografik özet fonksiyonunda ise küçük sayıdan büyüğünü tahmin edebilmen imkansıza yakındır. Daha detaylı öğrenmek istersen http://en.wikipedia.org/wiki/Cryptographic_hash_function bakabilirsin.
Birçok kriptografik özet fonksiyonu vardır, bunlardan en bilinenlerinden biri bitcoin'in de kullandığı SHA256 kriptografik özet fonksiyonudur. Bir diğeri Litecoin ve başka altcoinler tarafından kullanılan Scrypt özet fonksiyonudur.
- Altcoin nedir?
- Altcoin alternatif coin demek. Bitcoin tamamen açık kaynak kodlu bir kriptopara yazılımı ve buna bağlı olan protokole verilen isimdi. Bu protokolde kriptopara mantığını koruyarak birkaç parametre değiştirilerek türevlerini elde etmek mümkün. En başta kriptografik özet fonksiyonunu değiştirmek geliyor. Ya da ödül miktarını, onay süresini, ödül yarılanma süresini vb. Bugün takip bile edemeyeceğimiz yüzlerce altcoin var, mesela Litecoin,DogeCoin,NXT,Darkcoin, vb. İstersen sen de ÖmerCoin diye bir para çıkarabilirsin. Teknik özelliği bakımından bitcoin'den hiçbir farkı da olmayabilir ama bu senin çıkardığın paranın bitcoin gibi değerleneceği anlamına gelmez.
- Bitcoin değerini kim belirliyor?
- Ben belirliyorum. Şaka ama bir anlamda da doğru.. Diyelim ki benden 1 bitcoin almak istedin. Ben de senden 600TL istedim. Bulunduğumuz ortamda başka satıcı olmadığına göre bitcoin fiyatı 600 TL'dir diyebiliriz. Şimdi içeri başka bir satıcı girse ve 550 TL istiyorum dese fiyat 550 TL olur. Ama adamın elinde sadece 0.5 BTC olsun. Yarısını onun istediği fiyattan yarısını benim istediğim fiyattan alacağın için senin alış fiyatın 575 TL olur. Bir de bu senaryoyu borsada pek çok alıcı ve satıcının bir araya geldiği duruma uyarla. Bitcoin fiyatı alış ve satış arasındaki denge noktasında oluşur.
- Sahi 1 BTC kaç TL ediyor borsada?
- Bugün BTCTürk'te 610 TL
- Madenci cihazı diyorduk, konu konuyu açtı daha gelemedik. Yok kriptografik fonksiyondu derken.
- Bunları öğrenmen senin yararına olur. Özet fonksiyonunu bilmeden alacağın cihazları karşılaştıramazsın. Hangi altcoin hangi fonksiyonu kullanıyor bilmeden madenci olman mümkün değil ancak kazma olursun
Güncelleme : 13 Mart 2016
Bitcoin cüzdanı nedir?
- Aklıma birşey takıldı. Demiştin ya bitcoin sadece elektronik ortamda var olabilir, kağıt madeni şekilde olamaz diye...
- Evet, bitcoin kullanabilmek için bir bitcoin cüzdanı sahibi olmalısın demiştim.
- Hah, diyelim bütün bitcoinlerim telefonumdaki bitcoin cüzdamımda ve telefonum da bozuldu. Ne olur bu durumda? Bütün servetim uçup gider mi?
- Şöyle düşün: Bir ödev hazırlıyorsun. Kaybetmemek için üzerinde haftalarca çalıştığın dosyanın yedeğini alırsın değil mi?
- Yani cüzdanın yedeğini başka yere alabilir miyim?
- Alsan iyi olur.
- Madem yedeği alınabiliyor ben cüzdandaki 1 bitcoini kopyalaya kopyalaya üç, beş, onbeş yapabilirim değil mi?
- Tek akıllı sen miydin? Olmaz öyle şey. Kopyaladığın cüzdanda duran şey bitcoin değil. Bir bankada içinde altınlarını sakladığın kiralık kasan olduğunu farzet. Cüzdanda kasanın anahtarı duruyor. Anahtarının istediğin kadar kopyasını çıkart, kasadaki altın miktarı çoğalmaz.
- Hüsrana uğradım.
- Kasa örneğini verdiğim iyi oldu. Buradan devam edelim. Diyelim ki hiçbir ücret ödemeden istediğin kadar kasa sahibi olabiliyorsun. Gerçek kasalar için bu mümkün değil ama bitcoin'de durum aynen böyle.
- Yani bitcoin hesabı açtırmak için ücret ödemiyoruz, doğru bildim mi?
- Hala hesap açtırmak mı diyorsun? Sen de haklısın aslında, bitcoin dünyasını gerçek hayattan örneklerle anlattığımız için her şeyin bire bir karşılığı var gibi geliyor ilk bakışta. Hesap açtırmayı unut.
- Ama BTC borsasına kayıt olurken bizden bir sürü bilgi istiyor. Bu hesap açtırma sayılmaz mı?
- Borsada hesap açmak başka bir konu. Ona daha sonra geliriz. Bir bitcoin hesabın olması için hesap açman gerekmez.
- Bitcoin adresimizi birinin bize verdiğini sanıyordum.
- Kimse vermiyor. Sen rastgele bir adresi alıp bu benim adresim diyorsun ve kullanıyorsun.
- Haydaaa! Rastgele adres mi alıyorum? Ya iki kişi aynı adresi alırsa karışmıyor mu?
- İki kişinin aynı adresi alma olasılığı yok. Yani var da çok çok çok küçük bir olasılık. Uzaydaki tüm atomların içinden aynı atoma denk gelmek gibi. Yok derken bilgisayarının gerçekten rastgele sayı üretmede başarılı olduğunu da varsaydım.
- Başarısız olma ihtimali de var yani?
- Bilgisayarlar deterministik makineler olduğundan rastgele sayı seçmede çok yetenekli değiller. Aynı girdiyi verdiğinde hep aynı çıktıyı üretirler. Bu yüzden bilgisayarın ürettiği rastgele sayı aslında rastgele değil yaklaşık olarak rastgeledir. Eğer yazılımda bir hata varsa aynı rastgele sayı dizisini tekrar edebilirler. İşletim sistemi seviyesindeki bir hata yüzünden birkaç sene önce Android platformundaki cüzdanların aynı bitcoin adreslerini ürettiğine şahit olduk. Neyse ki hatayı farkedip düzelttiler.
- Şimdi kullandığımız cüzdanlarda bu hata var mı?
- Hata cüzdanda değil Android işletim sistemindeydi zaten. Güncellemeyle düzeltildi merak etme. Böyle kritik hatalara ender rastlıyoruz, farkedildiğinde de hemen düzeltiliyor. Bitcoin'i güvenilir yapan şeylerden birisi açık kaynaklı olmasının yanında açığını bulmak için uğraşan çok kişinin olması.
- Bu bir tezat değil mi? Pek çok bilgisayar korsanı kırmaya çalışıyorsa daha kolay kırılmaz mı?
- En sağlam düğüm herkesin çözmeye çalışıp da çözemediği düğümdür.
Metin alıntıdır.
Kaynak
Son düzenleme:
