Pamuk: Atatürk 'Biz Türkler laikiz' demek için Ayasofya'yı müzeye dönüştürmüştü

[Görkeem]

Pamuk: Ayasofya'nın müze olması laiklik mesajıydı

Müzeden camiye dönüştürülen Ayasofya'da bugün ilk namaz kılınıyor. Nobel Edebiyat ödüllü yazar Orhan Pamuk, bu tarihi dönüşümle ilgili duygu ve düşüncelerini DW İstanbul muhabiri Julia Hahn ile paylaştı.

DW: 86 yıldır müze olan, Dünya Mirası listesinde yer alan Ayasofya şimdi yeniden bir cami haline geldi, Ayasofya'dan ezan sesleri yükselecek. Ne hissediyorsunuz? Son günlerde yaşanan tartışmalarla ilgili ne düşünüyorsunuz?

Orhan Pamuk: Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu büyük Atatürk Ayasofya'yı müzeye dönüştürmüştü. Bunu niye yaptı? Modern dünyaya, özellikle de Batı dünyasına Rum Ortodoks mimarisinin bu başyapıtını müzeye çevirerek "Biz Türkler laikiz. Fransız laiklik anlayışını benimseyerek büyük Avrupa kültür ve medeniyetinin bir parçası olmak istiyoruz" demek istedi. Aldığı karar buydu. Şimdi bunu geriye çeviriyorlar.

Yazar Orhan Pamuk
Ayasofya hem Müslümanlar hem de Hristiyanlar açısından çok büyük önem taşıyor. Dediğiniz gibi müze olarak laik bir alandı. Türkiye Cumhurbaşkanının Ayasofya'yı yeniden camiye dönüştürme kararı sizin için ne anlama geliyor?

Bu, basitçe, "Kemal Atatürk'ün laikliğine artık saygı duymuyoruz" demek anlamına geliyor. "Popüler olmak istiyoruz, popülist olmak istiyoruz" diyorlar. Dünyanın geri kalanına Batı'dan memnun olmadıklarını söylüyorlar. Bu, benim hoşlandığım bir mesaj değil. Buna eleştirel yaklaşıyorum. Ancak muhalefetin de buna karşı çıkmaması beni şaşırtıyor. Niye karşı çıkmıyorlar? Çünkü bunun çok popüler bir karar olduğunu düşünüyorlar. Maalesef bu, Türk halkının benimsediği popüler bir karar. Ayasofya'nın kaderini Türk halkının belirlemesi gerek. Ama ben de bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyım ve milyonlarca laik vatandaş gibi ben de buna karşıyım. Ama maalesef sesimiz duyulmuyor.

Peki karardan memnun olmayan kişiler niye sesini yükseltmiyor?

Seslerini yükseltmemelerinin bir nedeni, Türkiye'de buna karşı çıkacak ifade özgürlüğünün bulunmaması. "Bu, Kemal Atatürk'ün laiklik geleneğidir. Lütfen bunu değiştirmeyelim" demeye maalesef korkuyorlar. Türk milleti laik yapısıyla diğer Müslüman milletlerden ayrılıyor ve bunu tüm dünya biliyor. AKP'ye oy verse bile her Türk gizli ya da açık şekilde diğer Müslüman milletlerden farklı olduğu için gurur duyar, "Biz Avrupalılar gibi laikiz" der ve bu Türkiye'ye mahsus bir durumdur. Şimdi aynı anda hem Müslüman hem laik olmaktan duyulan bu gururu yok ediyorlar. Bu Kemal Atatürk'ün projesiydi.

Orhan Pamuk ile söyleşi İngilizce yapılmış olup Türkçe'ye orijinalinden çevrilmiştir.

Julia Hahn

Deutsche Welle Türkçe

Pamuk: Ayasofya'nın müze olması laiklik mesajıydı | DW | 24.07.2020

Müzeden camiye dönüştürülen Ayasofya'da bugün ilk namaz kılınıyor. Nobel Edebiyat ödüllü yazar Orhan Pamuk, bu tarihi dönüşümle ilgili duygu ve düşüncelerini DW İstanbul muhabiri Julia Hahn ile paylaştı.

www.dw.com

 

[ConfickerBelasi]

Ezan okunuyordu ki oy avı...

 

[Görkem Say]

Katılmıyorum. Atatürk bana göre Ayasofya'yı bir dünya mirası olarak kabul ettiği için müzeye dönüştürdü. Yani biz laikiz demekten ziyade, yaklaşık 1000 yıllık hristiyan geçmişine de saygı duyduğu için böyle bir adım atmıştı.

 

[Constantin87]

Katılmıyorum. Atatürk bana göre Ayasofya'yı bir dünya mirası olarak kabul ettiği için müzeye dönüştürdü. Yani biz laikiz demekten ziyade, yaklaşık 1000 yıllık hristiyan geçmişine de saygı duyduğu için böyle bir adım atmıştı.

Ben de sizin gibi düşünüyorum ? zaten cumhurbaşkanı önceki konuşmalarında bu kararın getirisi ve götürüsü var demişti. Demek ki onlara göre getirisi götürüsünden daha fazla konuma geldi ki bu kararından vazgeçtiler

 

[Görkem Say]

Ben de sizin gibi düşünüyorum ? zaten cumhurbaşkanı önceki konuşmalarında bu kararın getirisi ve götürüsü var demişti. Demek ki onlara göre getirisi götürüsünden daha fazla konuma geldi ki bu kararından vazgeçtiler

Bu getiri büyük ihtimalle yurt içinden olurken, götürü yurt dışından oldu. Diğer ülkelerin açıklamaları da bu duruma uyuyor zaten. Şuan Cumhurbaşkanı için yurt içinden gelen getiri daha önemli demekki.

 

[Fakehero]

Atatürk'e göre lâiklik, yalnız din ve dünya işlerinin ayrılması demek değildir. Tüm yurttaşların vicdan, ibadet ve din özgürlüğü de demektir. Buna baktığımız zaman Ayasofya'nın müze olmasının laiklikle alakası yoktur. Etrafı ve içi bakımsızlıktan, restore edilmek için yeterli kaynak bulunmadığından Batının sempatisini kazanmak için yapılan o günün getirdiği şartlara göre yapılan bir düzenlemedir. Zira dini bir ibadet alanının müze yapılması açısından bakarsak devlet dini bir alana din işlerine karışmış oluyor. Avrupada bunun tepkileri olabilir ama ülke topraklarının içindeki bize ait varlıkların tasarrufu yine bizim adımıza devlete emanettir. Müze olarak kullanılma düzenlemesi hazırlanırken Türk halkının düşüncesi alınmadı. Şimdiki hükümet din ve devlet işini birbirine karıştırıyor diyene bende Atatürkün dini bir alanı müze yapmasını din ve devlet işini birbirine karıştırıp karıştırmadığını sorarım.

 

[Görkem Say]

Atatürk'e göre lâiklik, yalnız din ve dünya işlerinin ayrılması demek değildir. Tüm yurttaşların vicdan, ibadet ve din özgürlüğü de demektir. Buna baktığımız zaman Ayasofya'nın müze olmasının laiklikle alakası yoktur. Etrafı ve içi bakımsızlıktan, restore edilmek için yeterli kaynak bulunmadığından Batının sempatisini kazanmak için yapılan o günün getirdiği şartlara göre yapılan bir düzenlemedir. Zira dini bir ibadet alanının müze yapılması açısından bakarsak devlet dini bir alana din işlerine karışmış oluyor. Avrupada bunun tepkileri olabilir ama ülke topraklarının içindeki bize ait varlıkların tasarrufu yine bizim adımıza devlete emanettir. Müze olarak kullanılma düzenlemesi hazırlanırken Türk halkının düşüncesi alınmadı. Şimdiki hükümet din ve devlet işini birbirine karıştırıyor diyene bende Atatürkün dini bir alanı müze yapmasını din ve devlet işini birbirine karıştırıp karıştırmadığını sorarım.

Din ve devlet işlerinin ayrışması biraz daha farklı bir şey. O dönemde zaten hükümet yeni kurulmuş, belli konularda taviz verilmesi gerekiyor. Yıllardır olan hükümet ile (AKP'yi kast etmiyorum. Türkiye devleti uzun süredir var) yeni kurulmuş bir hükümeti karşılaştırmak doğru değil. Zaten batı ile savaşmışken, onların semptasini kazanmak için böyle bir şey yapmak pek mantıklı gelmiyor.

 

[Fakehero]

Din ve devlet işlerinin ayrışması biraz daha farklı bir şey. O dönemde zaten hükümet yeni kurulmuş, belli konularda taviz verilmesi gerekiyor. Yıllardır olan hükümet ile (AKP'yi kast etmiyorum. Türkiye devleti uzun süredir var) yeni kurulmuş bir hükümeti karşılaştırmak doğru değil. Zaten batı ile savaşmışken, onların semptasini kazanmak için böyle bir şey yapmak pek mantıklı gelmiyor.

Nasıl daha farklı bir şey din ve devlet işlerinin ayrılması. Şimdi Atatürk'e göre tüm yurttaşların vicdan,ibadet ve din özgürlüğü demek ise ibadet edilen bir yerin başka bir alan olarak kullanılması yurttaşın ibadet özgürlüğüne karışmak olmaz mı ? Yurttaş istediği yerde ibadet edebilir diyebilirsiniz ama bir sinagog,havra veya kilise farklı bir alan olarak kullanırsa azınlık bile olsa yurttaşın ibadet özgürlüğüne karışmak olmaz mı? Bakın Ayasofyanın içi ve dışı bakımsız etrafında kahveler var etrafı kirli pis, içini restore etmek için kaynak yok yeni kurulmuş bir hükümet var ama savaştığımız ülkeler olmuş. Yeni kurulan bir ülke üzerindeki olası din üzerinden Ayasofya üzerinden devlete etki etmelerinin önüne geçmek ve onların sempatisini kazanmak isteniyormuş gibi bir düşünceyi Batıya aşılamak için yapılmış demek istiyorum.Amacım kim eski kim yeni hükümet güçlerini karşılaştırmak değil. Zaten dedim ki yazımda günün şartlarına göre yapılmış bir düzenlemedir diye.

 

[OzkanK.]

Atatürk'ün Ayasofyayı Tarihi eserdi Milli mirastı veya LAİK'lik sembolü olarak Müze yapmadığını neredeyse bütün tarihçiler veya siyasetçiler biliyor ve söylüyor.

Ayasofya'nın Müze yapılması ne yazık ki bir nevi Avrupaya ve Amerikaya şirin görünmek için verilmiş bir tavizdir Bu karar sonrası Yunanistan ile bir nevi barışılmış ve çoğu Avrupa için antlaşmaya pakta veya ittifaka dahil olmuşuktur. Üstüne Hatay meselesi lehimize sonuçlanmıştır.

O zamanlar Osmanlı'dan kalan borçların tam ödenememesi ve Monro Boğazlar sözleşmesinin görüşülme planlarında Türkiye'ye başta Amerika olmak üzere Ayasofya'yı tekrar klise yapın diye baskı gelir. Mustafa Kemal'da Zekasını kullanıp iki tarafıda kızdırmayacak ama ülke çıkarı için faydalı olacak şekilde Orayı Müze Yaptırma kararı alır. ( Ama aynı yıl TAPUYA orayı CAMİİ diye kayıt ettirir. Bunu bazı isimler ilerde baskılar kalkınca tekrar Camii yapın diye yaptığını söyler. )

Ayasofya Müze yapılınca. 1 yıl sonra yapılan Montro Boğazlar sözleşmesine daha sağlam otururuz. Ve normalde komisyonala yönetilen etrafında silah veya asker bulunduramayan gemileri hiçbir denetim ve durdurma yetkisi olmayan Türkiye Cumhuriyeti bir sürü hak kazanmıştır. ( Tabi halen yeterli değil bazıları ama kötünün iyisidir. )

Üstüne Osmanlı borçları yapılandırılmış ve büyük bir borç silinmiş. Faizi alınmamıştır bu Ayasofya'nın Müze olması sonrası....