Gökçe Asena
Profesör
Tükenmişlik Sendromu Nasıl Ortaya Çıkar?
Aşırı yorgunluk hissi ve mutsuzluk gibi belirtilerle kendini gösteren “Tükenmişlik Sendromu”, kişinin iş hayatında olduğu kadar, özel hayatında da sıkıntılar yaşamasına neden oluyor.
Tükenmişlik sendromu nedir?
Tükenmişlik Sendromu; iş hayatında aşırı yorgunluk, yeteri kadar istirahat edememe ve performans karşısında kişinin beklediği verimi alamayışı sonrasında ortaya çıkar. Halsizlik, yorgunluk, motivasyon kaybı, isteksizlik, çaresizlik duygusu, tahammülsüzlük, sinirlilik, uyku ve iştah bozukluğu, vücut ağrıları gibi belirtiler sıklıkla görülür. Kişide tükenmişlik hissi yaratan bu durum; iş yaşamı ve kendi ruh sağlığı kadar, sosyal yaşam ve aile hayatı üzerine de olumsuz etki eder. Belli bir meslek grubunun hastalığı değildir, her meslek grubunda görülebilir.
Bu duruma fiziksel etkilerin olduğu kadar zihinsel faktörlerde zemin hazırlar. İş hayatında aşırı rekabetçi ortamın, kişilerin paylaşımlarının ve birbirlerine olan güvenlerinin az olması, adaletsizliğin var olduğu düşüncesi tükenmişlik sendromuna zemin hazırlar. Yaşanan tüm bu olumsuz durumların yanında kişinin özel yaşamında, sosyal hayatında, kendini rahatlatacak sosyal aktivite ve etkinliklere yer vermemesi de enerjisinin hızla düşmesine neden olur.
Tükenmişlik sendromunda aynı zamanda kişisel özellikler de etkili bir rol oynuyor. Mükemmeliyetçi kişilik yapısı, her şeye yetişmeye çalışmak, zamanla yarışmak, beklentileri yüksek tutmak, sarf edilen enerjinin beklentilerini karşılayamayacağını düşünmek, hayır diyemediğinden gerek işte gerekse özel yaşamında birçok yükü üstlenmek de tükenme hissinin baskın çıkmasında büyük pay sahibidir.
Tükenmişlik sendromuna karşı nelere dikkat etmek gerekir?
Bireylerin yüksek ve ulaşılması güç hedefler yerine daha ulaşılabilir hedefler koymaları, tükenmişlik sendromunu önleme konusunda önemli bir adımdır. Bireyin sorun karşısında kendi payını değerlendirirken objektif olması, yaşadığı tükenmişlik sürecini aşmasına yardımcı olur. Mükemmeliyetçi yapı, kişinin kendini telkinle ve dikkatini başka yönlere dağıtarak büyük ölçüde kontrol edebileceği bir kişilik yapısıdır. Kişinin bazen her şeye yetemeyeceğini, her zaman her şeyin yolunda gidemeyebileceğini bilmesi, tükenmişlik duygu durumunu hayatından uzak tutabilmesi açısından büyük fayda sağlayacaktır.
Kişinin kendi durumunun farkına varıp, kendine daha çok zaman ayırması gerekir. Yaşadığı zorlukları sisteme bağlamak ya da sorumlu bireyler aramak, sık rastlanan ve tükenmişliğin şiddetini arttıran durumlardır. Bu nedenle bu düşünce biçimlerinden uzak durulmalıdır. Hayatta iş ve özel yaşam arasında bir denge kurulması, işin gereğinden fazla zaman almamasına dikkat edilmesi gerekir. İş ortamında iletişimin geliştirilmesi, paylaşımların artması, sorumluluğun bölüşülmesi, eskiden keyif alınan etkinliklerin yeniden yapılmaya başlanması ve yeni etkinlikler keşfedilmesi sürecin aşılmasında önemli yer tutar. Ayrıca, bu sorunu yaşayan kişiler bazen yardım almak istemeyecek kadar çaresiz hissedebilirler. Böyle durumlarda, kişinin yakınlarına da önemli sorumluluklar düşer. Kişi, profesyonel yardım almaya ikna edilmelidir.
Aşırı yorgunluk hissi ve mutsuzluk gibi belirtilerle kendini gösteren “Tükenmişlik Sendromu”, kişinin iş hayatında olduğu kadar, özel hayatında da sıkıntılar yaşamasına neden oluyor.
Tükenmişlik sendromu nedir?
Tükenmişlik Sendromu; iş hayatında aşırı yorgunluk, yeteri kadar istirahat edememe ve performans karşısında kişinin beklediği verimi alamayışı sonrasında ortaya çıkar. Halsizlik, yorgunluk, motivasyon kaybı, isteksizlik, çaresizlik duygusu, tahammülsüzlük, sinirlilik, uyku ve iştah bozukluğu, vücut ağrıları gibi belirtiler sıklıkla görülür. Kişide tükenmişlik hissi yaratan bu durum; iş yaşamı ve kendi ruh sağlığı kadar, sosyal yaşam ve aile hayatı üzerine de olumsuz etki eder. Belli bir meslek grubunun hastalığı değildir, her meslek grubunda görülebilir.
Bu duruma fiziksel etkilerin olduğu kadar zihinsel faktörlerde zemin hazırlar. İş hayatında aşırı rekabetçi ortamın, kişilerin paylaşımlarının ve birbirlerine olan güvenlerinin az olması, adaletsizliğin var olduğu düşüncesi tükenmişlik sendromuna zemin hazırlar. Yaşanan tüm bu olumsuz durumların yanında kişinin özel yaşamında, sosyal hayatında, kendini rahatlatacak sosyal aktivite ve etkinliklere yer vermemesi de enerjisinin hızla düşmesine neden olur.
Tükenmişlik sendromunda aynı zamanda kişisel özellikler de etkili bir rol oynuyor. Mükemmeliyetçi kişilik yapısı, her şeye yetişmeye çalışmak, zamanla yarışmak, beklentileri yüksek tutmak, sarf edilen enerjinin beklentilerini karşılayamayacağını düşünmek, hayır diyemediğinden gerek işte gerekse özel yaşamında birçok yükü üstlenmek de tükenme hissinin baskın çıkmasında büyük pay sahibidir.
Tükenmişlik sendromuna karşı nelere dikkat etmek gerekir?
Bireylerin yüksek ve ulaşılması güç hedefler yerine daha ulaşılabilir hedefler koymaları, tükenmişlik sendromunu önleme konusunda önemli bir adımdır. Bireyin sorun karşısında kendi payını değerlendirirken objektif olması, yaşadığı tükenmişlik sürecini aşmasına yardımcı olur. Mükemmeliyetçi yapı, kişinin kendini telkinle ve dikkatini başka yönlere dağıtarak büyük ölçüde kontrol edebileceği bir kişilik yapısıdır. Kişinin bazen her şeye yetemeyeceğini, her zaman her şeyin yolunda gidemeyebileceğini bilmesi, tükenmişlik duygu durumunu hayatından uzak tutabilmesi açısından büyük fayda sağlayacaktır.
Kişinin kendi durumunun farkına varıp, kendine daha çok zaman ayırması gerekir. Yaşadığı zorlukları sisteme bağlamak ya da sorumlu bireyler aramak, sık rastlanan ve tükenmişliğin şiddetini arttıran durumlardır. Bu nedenle bu düşünce biçimlerinden uzak durulmalıdır. Hayatta iş ve özel yaşam arasında bir denge kurulması, işin gereğinden fazla zaman almamasına dikkat edilmesi gerekir. İş ortamında iletişimin geliştirilmesi, paylaşımların artması, sorumluluğun bölüşülmesi, eskiden keyif alınan etkinliklerin yeniden yapılmaya başlanması ve yeni etkinlikler keşfedilmesi sürecin aşılmasında önemli yer tutar. Ayrıca, bu sorunu yaşayan kişiler bazen yardım almak istemeyecek kadar çaresiz hissedebilirler. Böyle durumlarda, kişinin yakınlarına da önemli sorumluluklar düşer. Kişi, profesyonel yardım almaya ikna edilmelidir.
