Yemek Kulübüm
Öğrenci
- Katılım
- 11 Haziran 2016
- Mesajlar
- 3
- Reaksiyon puanı
- 0
- Puanları
- 1
- Yaş
- 43
1. FONKSİYONEL GIDALAR
Fonksiyonel Gıda; beslenme bakımından yeterli olmakla birlikte insan vücudunda belirli bir fonksiyon için, belli bir organ için ya da belirli bir hastalık için olumlu sonuçlar yaratıcı, iyileştirici, tedavi edici ya da risk azaltıcı gibi özellikleri bulunan gıdalara verilen isimdir. Bu tanımlama fonksiyonel gıdalar için en çok yapılan tanımlamadır. En çok yapılan diyoruz çünkü fonksiyonel gıdaların tek bir tanımı ve açıklaması yoktur. Fonksiyonel gıda kavramı için bugüne kadar birçok tanımlama yapılmış farklı teoriler ortaya atılmıştır ancak en çok yapılan tanımlama bu şekildedir. Bir başka ifade ile fonksiyonel gıda, insan sağlığına fayda sağlayan gıdadır.
"Fonksiyonel gıda insan sağlığına fayda sağlayan gıdadır" tanımına baktığımızda aklımıza hemen şu soru gelebilir: "İyi de gıdalar zaten insan sağlığı için fayda sağlayan maddeler değil midir?"
Evet. Gıdalar insan sağlığı için fayda sağlayan maddelerdir ancak fonksiyonel gıdalar belirli bir hastalığın tedavisi için ya da vücudun bir eksikliği için takviye görevi gören gıdalardır. Bu tanımdan gıda takviyelerinin fonksiyonel gıda olduğu anlamını çıkarmamak gerekir. Bazı uzmanlar gıda takviyelerinin fonksiyonel gıda grubuna dahil edilmesi gerektiğini savunmalarına karşın dünya üzerinde bu konu ile ilgilenen uzmanların büyük çoğunluğu gıda takviyelerini fonksiyonel gıda grubuna dahil etmezler.
Fonksiyonel gıda kavramının çok geniş ve karmaşık bir kavram olduğunu söylemiştik. Şöyle ifade edersek daha anlaşılır olabilir. Domates, likopen içeriğinin yüksek olması nedeniyle kalp ve damar hastalıklarının önlenmesinde ya da bu hastalığın tedavisinde kullanılabilecek bir gıda olduğu, bu nedenle domatesin bir fonksiyonel gıda olduğu savunulmaktadır. Bu örnekler birçok doğal gıda maddesi için verilebilir fakat bu kez şöyle bir durum ortaya çıkmaktadır. Tüm gıdalar aslında birer fonksiyonel gıdadır! Eğer böyle bir durum varsa o zaman neden gıdaları, gıda ve fonksiyonel gıda olarak ayırıyoruz. Bilim dünyasında bu da çok konuşulan ve tartışılan bir konudur.
Fonksiyonel gıdaların bir başka tanımı da şudur: Belirli bir hastalığın tedavisinde kullanılmak üzere, vücudun belli bir organının daha iyi çalışması ya da fonksiyonlarını koruması için doğal olarak sahip olduğu özelliklerinin bir ya da birkaç tanesinin biraz daha arttırıldığı gıdalara fonksiyonel gıda denir. Örneğin barsak florasının çalışmasına katkı sağlamak için kullanılan probiyotik yoğurtlar birer fonksiyonel gıdadır.
Fonksiyonel gıda kavramının ilk çıkış noktası 1980’li yıllarda Japonya’dır. Kısa süre içerisinde tüm dünyaya yayılan bu kavram, insanlar tarafından büyük bir ilgi ile karşılanmaya başlanmış ve bu gıdalara yönelim artmıştır. Fonksiyonel gıdalar artan ilgiyle birlikte gıda endüstrisi de bu ürünlere yönelmiştir. Gıda endüstrisinin fonksiyonel gıdalara yönelmesi ve bu ürünleri üretmeye başlaması yasal zorunluluklar oluşturulması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Öncelikle A.B.D. Gıda ve İlaç Teşkilatı (FDA) fonksiyonel gıdalarla ilgili yasal zorunlulukları yayınlamıştır. Daha sonra Avrupa Birliği (EU) Uluslar arası Yaşam Bilimi Enstitüsünün (International Life Science Institute-ILSI) koordinasyonda Fonksiyonel Gıda Bilimi için Eylem Planını (FUFOSE) hayata geçirmiştir.
A.B.D. Gıda ve İlaç Teşkilatı (FDA)’ya göre fonksiyonel gıdalar şu özellikleri taşımalıdır:
A.B. Fonksiyonel Gıda Programına (FUFOSE) göre fonksiyonel gıdalar şu özellikleri taşımalıdır:
A Tipi : Fonksiyonel gıdalar büyüme, gelişme ve diğer normal vücut fonksiyonlarını olumsuz etkilemediği gibi vücudun biyolojik, fizyolojik ve psikolojik fonksiyonlarına fayda sağlayacak bir iddiada bulunmalı (örnek: Kafein tüketimi bireyin kavramsal algı performansını geliştirir).
B Tipi : Fonksiyonel gıdalar, içeriğindeki spesifik maddelerle (besin öğesi olsun ya da olmasın) belirli bir hastalığın ya da olumsuz bir durumun ortaya çıkmasını engelleyici ya da risk azaltıcı ya da risk azaltmaya yardımcı “hastalık riski azaltma” iddiasında bulunmalı (örnek: Kalsiyum destekli gıdaların tüketilmesi ilerleyen yaşlarda osteoporoz riskini azaltır).
Yapılan çalışmalar ve araştırmalar, oluşturulan yasal şartlar neticesinde fonksiyonel gıdaların kapsamı ve tanımı şöyle oluşmuştur: Fonksiyonel gıda;
Fonksiyonel gıda;
a) Fonksiyonel Gıdaların Sağlık Üzerine Etkisi
Fonksiyonel gıdalar vücudumuzdaki bazı istenen fonksiyonlar üzerine pozitif etki sağlayacak özel besin öğeleri ve gıda bileşenleri içermelidir. Peki bu kadar çok anlattığımız fonksiyonel gıdalar vücudumuzda hangi istenilen fonksiyonlara etki etmelidir.
Fonksiyonel gıdaların birçok tanımı olduğu gibi sınıflandırılmaları da çeşitli şekilde yapılmaktadır. Yaygın olarak yapılan fonksiyonel gıda sınıflandırması şu şekildedir.
Tıbbi Gıda : Bu tip fonksiyonel gıdalar A.B.D.’de satışa sunulan ve tıbbi denetim altında kullanılan yani doktor gözetimi altında kullanılan gıdalardır. Bu gıdalar çok iyi ve net olarak tanımlanmış besin özelliklerine sahip olmalı ve bilinen bilimsel prensiplere dayanmış olmalıdır. Bu tip fonksiyonel gıdalar normal olarak tüketicilere satılmaz, yalnızca reçete ile satılır.
Nutrasötikler : Bu tip fonksiyonel gıdalar herhangi bir hastalığın önlenmesinde veya hastalığın tedavisinde kullanılmak için üretilen tıbbi ya da sağlık faydası olan gıdalardır. Nutrasötik fonksiyonel gıdaların Japonya’da isimlendirilmesi FUSHO adı ile yapılmaktadır.
Kolik Gıda : Karbonhidratların sindirilmeyen formunda olan (lifli yapıda) ve barsak florası için besin öğesi ya da maddesi sağlayan gıdalar.
Prebiyotik Gıda : Kalın barsaktaki bakteri florasında seçici olarak belirli bakterilerin gelişiminin ve aktivitesinin artmasını sağlayan gıdalar.
Probiyotik Gıda : Özellikle barsak florası için faydalı olmakla birlikte vücudu olumlu yönde etkileyen seçilmiş bir veya birden çok mikroorganizmanın eklenmiş olduğu gıdalar.
2. GIDA TAKVİYELERİ
Avrupa Birliği Gıda Güvenliği Komisyonu tarafından yapılan tanıma göre gıda takviyesi; normal beslenme planını (diyet) desteklemek amacı ile kullanılan besleyici veya fizyolojik etkilere sahip besin öğelerinin ya da maddelerinin konsantre hale getirilmiş formalarına denir. Konsantre formlar, tablet, hap, şurup, toz gibi farklı formlarda olabilir.
Gıda takviyeleri;
UNUTMAYALIM:
3. DİYETETİK GIDALAR
Diyetetik gıdalar, belirli bir özel beslenme planı uygulayan kişilere özel olarak üretilmiş gıdalara verilen isimdir.
Diyetetik gıdalar;
Diyetetik gıdalar, gıda takviyesi ya da fonksiyonel gıda değildir. Bu sebeple bu gıdalar ile karıştırılmamalıdır. Diyabetik gıdalarda yazılış ve okunuş olarak birbirine benzemekle birlikte anlam olarak birbirine benzememektedir. Diyabetik gıdalar, diyetetik gıdaların altında yer alan bir ürün grubudur.
Kaynak : Fonksiyonel Gıdalar - yemekkulubum.com
Fonksiyonel Gıda; beslenme bakımından yeterli olmakla birlikte insan vücudunda belirli bir fonksiyon için, belli bir organ için ya da belirli bir hastalık için olumlu sonuçlar yaratıcı, iyileştirici, tedavi edici ya da risk azaltıcı gibi özellikleri bulunan gıdalara verilen isimdir. Bu tanımlama fonksiyonel gıdalar için en çok yapılan tanımlamadır. En çok yapılan diyoruz çünkü fonksiyonel gıdaların tek bir tanımı ve açıklaması yoktur. Fonksiyonel gıda kavramı için bugüne kadar birçok tanımlama yapılmış farklı teoriler ortaya atılmıştır ancak en çok yapılan tanımlama bu şekildedir. Bir başka ifade ile fonksiyonel gıda, insan sağlığına fayda sağlayan gıdadır.
"Fonksiyonel gıda insan sağlığına fayda sağlayan gıdadır" tanımına baktığımızda aklımıza hemen şu soru gelebilir: "İyi de gıdalar zaten insan sağlığı için fayda sağlayan maddeler değil midir?"
Evet. Gıdalar insan sağlığı için fayda sağlayan maddelerdir ancak fonksiyonel gıdalar belirli bir hastalığın tedavisi için ya da vücudun bir eksikliği için takviye görevi gören gıdalardır. Bu tanımdan gıda takviyelerinin fonksiyonel gıda olduğu anlamını çıkarmamak gerekir. Bazı uzmanlar gıda takviyelerinin fonksiyonel gıda grubuna dahil edilmesi gerektiğini savunmalarına karşın dünya üzerinde bu konu ile ilgilenen uzmanların büyük çoğunluğu gıda takviyelerini fonksiyonel gıda grubuna dahil etmezler.
Fonksiyonel gıda kavramının çok geniş ve karmaşık bir kavram olduğunu söylemiştik. Şöyle ifade edersek daha anlaşılır olabilir. Domates, likopen içeriğinin yüksek olması nedeniyle kalp ve damar hastalıklarının önlenmesinde ya da bu hastalığın tedavisinde kullanılabilecek bir gıda olduğu, bu nedenle domatesin bir fonksiyonel gıda olduğu savunulmaktadır. Bu örnekler birçok doğal gıda maddesi için verilebilir fakat bu kez şöyle bir durum ortaya çıkmaktadır. Tüm gıdalar aslında birer fonksiyonel gıdadır! Eğer böyle bir durum varsa o zaman neden gıdaları, gıda ve fonksiyonel gıda olarak ayırıyoruz. Bilim dünyasında bu da çok konuşulan ve tartışılan bir konudur.
Fonksiyonel gıdaların bir başka tanımı da şudur: Belirli bir hastalığın tedavisinde kullanılmak üzere, vücudun belli bir organının daha iyi çalışması ya da fonksiyonlarını koruması için doğal olarak sahip olduğu özelliklerinin bir ya da birkaç tanesinin biraz daha arttırıldığı gıdalara fonksiyonel gıda denir. Örneğin barsak florasının çalışmasına katkı sağlamak için kullanılan probiyotik yoğurtlar birer fonksiyonel gıdadır.
Fonksiyonel gıda kavramının ilk çıkış noktası 1980’li yıllarda Japonya’dır. Kısa süre içerisinde tüm dünyaya yayılan bu kavram, insanlar tarafından büyük bir ilgi ile karşılanmaya başlanmış ve bu gıdalara yönelim artmıştır. Fonksiyonel gıdalar artan ilgiyle birlikte gıda endüstrisi de bu ürünlere yönelmiştir. Gıda endüstrisinin fonksiyonel gıdalara yönelmesi ve bu ürünleri üretmeye başlaması yasal zorunluluklar oluşturulması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Öncelikle A.B.D. Gıda ve İlaç Teşkilatı (FDA) fonksiyonel gıdalarla ilgili yasal zorunlulukları yayınlamıştır. Daha sonra Avrupa Birliği (EU) Uluslar arası Yaşam Bilimi Enstitüsünün (International Life Science Institute-ILSI) koordinasyonda Fonksiyonel Gıda Bilimi için Eylem Planını (FUFOSE) hayata geçirmiştir.
A.B.D. Gıda ve İlaç Teşkilatı (FDA)’ya göre fonksiyonel gıdalar şu özellikleri taşımalıdır:
- Önemli ölçüde özel besin unsuru içermelidir.
- Bu besin unsurlarının yapısı ve vücuda girdiğinde fonksiyonları biliniyor olmalıdır,
- Besin öğelerinin yanı sıra sağlık kazancı sunduğu ispatlanmalıdır,
- FDA tarafından kabul edilen hastalık/diyet ilişkisi konusunda iddiasını kanıtlamış bilimsel çalışmalar bulunmalıdır.
A.B. Fonksiyonel Gıda Programına (FUFOSE) göre fonksiyonel gıdalar şu özellikleri taşımalıdır:
A Tipi : Fonksiyonel gıdalar büyüme, gelişme ve diğer normal vücut fonksiyonlarını olumsuz etkilemediği gibi vücudun biyolojik, fizyolojik ve psikolojik fonksiyonlarına fayda sağlayacak bir iddiada bulunmalı (örnek: Kafein tüketimi bireyin kavramsal algı performansını geliştirir).
B Tipi : Fonksiyonel gıdalar, içeriğindeki spesifik maddelerle (besin öğesi olsun ya da olmasın) belirli bir hastalığın ya da olumsuz bir durumun ortaya çıkmasını engelleyici ya da risk azaltıcı ya da risk azaltmaya yardımcı “hastalık riski azaltma” iddiasında bulunmalı (örnek: Kalsiyum destekli gıdaların tüketilmesi ilerleyen yaşlarda osteoporoz riskini azaltır).
Yapılan çalışmalar ve araştırmalar, oluşturulan yasal şartlar neticesinde fonksiyonel gıdaların kapsamı ve tanımı şöyle oluşmuştur: Fonksiyonel gıda;
- İnsan vücudu için faydalı bir etkisi olan gıdadır (örnek: polifenol içeren yeşil çay),
- İnsan sağlığı için gerekli olan ancak kolayca temin edilemeyen besin öğelerinin ilave edildiği gıda, zenginleştirilmiş gıda (örnek: iyotça zenginleştirilmiş tuz),
- İnsan sağlığına zararlı olan ve içinde barındırdığı bilinen bir maddenin içerisinden çıkarılmış olduğu gıda, zararlı bir bileşiği çıkartılmış gıda (örnek: tuzu azaltılmış soya sosu),
- İçerisindeki mevcut öğelerin miktarında artış ya da azalma yapılan gıda (örnek: probiyotik yoğurtlar),
- Yapısında bir veya birden çok bileşenin biyo yararlılığının arttırıldığı gıda,
- Yukarıda sayılan özelliklerin birkaçının ya da tamamını kapsayacak özelliklerde kombine edilmiş gıda olabilir.
Fonksiyonel gıda;
- İlaç, kapsül ya da bir beslenme desteği formunda olmamalı,
- Bilimsel olarak etkileri onaylanmış kabul görmüş olmalı,
- Beslenme açısından yeterli olmasıyla birlikte, içeriğindeki spesifik maddelerle (besin öğesi olsun ya da olmasın) belirli bir hastalığın ya da olumsuz bir durumun ortaya çıkmasını engelleyici ya da risk azaltıcı ya da risk azaltmaya yardımcı etkiye sahip olmalı,
- Normal günlük beslenme planına dahil edilebilen bir gıda olmalı.
a) Fonksiyonel Gıdaların Sağlık Üzerine Etkisi
Fonksiyonel gıdalar vücudumuzdaki bazı istenen fonksiyonlar üzerine pozitif etki sağlayacak özel besin öğeleri ve gıda bileşenleri içermelidir. Peki bu kadar çok anlattığımız fonksiyonel gıdalar vücudumuzda hangi istenilen fonksiyonlara etki etmelidir.
- Bireyin gelişme ve büyümesi,
- Bireyin temel vücut metabolizmasının işleyişinin düzenlenmesi,
- Vücutta meydana gelen oksidatif atıklara karşı savunma,
- Fiziksel performans,
- Sindirim sistemi fizyolojisi,
- Kardiyovasküler sistem fizyolojisi,
- Mental performans (algılama, kavrama, hafıza),
Fonksiyonel gıdaların birçok tanımı olduğu gibi sınıflandırılmaları da çeşitli şekilde yapılmaktadır. Yaygın olarak yapılan fonksiyonel gıda sınıflandırması şu şekildedir.
Tıbbi Gıda : Bu tip fonksiyonel gıdalar A.B.D.’de satışa sunulan ve tıbbi denetim altında kullanılan yani doktor gözetimi altında kullanılan gıdalardır. Bu gıdalar çok iyi ve net olarak tanımlanmış besin özelliklerine sahip olmalı ve bilinen bilimsel prensiplere dayanmış olmalıdır. Bu tip fonksiyonel gıdalar normal olarak tüketicilere satılmaz, yalnızca reçete ile satılır.
Nutrasötikler : Bu tip fonksiyonel gıdalar herhangi bir hastalığın önlenmesinde veya hastalığın tedavisinde kullanılmak için üretilen tıbbi ya da sağlık faydası olan gıdalardır. Nutrasötik fonksiyonel gıdaların Japonya’da isimlendirilmesi FUSHO adı ile yapılmaktadır.
Kolik Gıda : Karbonhidratların sindirilmeyen formunda olan (lifli yapıda) ve barsak florası için besin öğesi ya da maddesi sağlayan gıdalar.
Prebiyotik Gıda : Kalın barsaktaki bakteri florasında seçici olarak belirli bakterilerin gelişiminin ve aktivitesinin artmasını sağlayan gıdalar.
Probiyotik Gıda : Özellikle barsak florası için faydalı olmakla birlikte vücudu olumlu yönde etkileyen seçilmiş bir veya birden çok mikroorganizmanın eklenmiş olduğu gıdalar.
2. GIDA TAKVİYELERİ
Avrupa Birliği Gıda Güvenliği Komisyonu tarafından yapılan tanıma göre gıda takviyesi; normal beslenme planını (diyet) desteklemek amacı ile kullanılan besleyici veya fizyolojik etkilere sahip besin öğelerinin ya da maddelerinin konsantre hale getirilmiş formalarına denir. Konsantre formlar, tablet, hap, şurup, toz gibi farklı formlarda olabilir.
Gıda takviyeleri;
- Normal beslenme planı ile vücudumuza alamadığımız besin öğelerini takviye etmek için,
- Çeşitli hastalıklar ve mazeretler nedeniyle normal seviyenin üzerinde ihtiyaç duyduğumuz besin öğelerini takviye etmek için,
- Çeşitli hastalıklar, gıda alerjisi veya gıda intoleransı nedeniyle belirli bir gıda grubunu tüketemediğimiz ve dolayısıyla bu gıdalardan elde edemediğimiz besin öğelerini takviye etmek için,
- Gebelik ve emzirme dönemlerinde normal beslenme planı ile gerekli olan besin öğelerini takviye etmek için,
- Bitkisel gıda ağırlıklı beslenme modelini benimseyen (vejetaryenler) kişilerde ortaya çıkabilecek bazı besin öğelerinin eksikliğini takviye etmek için,
- Belirli bir yaşın üzerinde olan ve bazı hastalıklara yakalanma riski olan kişilerin bu hastalıkların önlenmesinde ya da geciktirilmesinde ihtiyaç duyduğu besin öğelerini takviye etmek için,
UNUTMAYALIM:
- Gıda takviyeleri mutlak surette doktor kontrolünde tüketilmelidirler.
- Gıda takviyeleri bir gıda değildir ve asla gıda yerine geçmezler.
- Gıda takviyeleri ilk başvurmamız gereken kaynaklar değildir. Vücudumuzun ihtiyaç duyduğu besin öğelerini öncelikle günlük beslenme planımız ile vücudumuza almalıyız.
- Gıda takviyelerinin günlük alınması gereken dozajından daha fazla almak daha sağlıklı olacağımız anlamına gelmez. Üstelik yüksek miktarda alınan gıda takviyeleri vücudumuzda istenmeyen olumsuz sonuçlar da doğurabilir.
3. DİYETETİK GIDALAR
Diyetetik gıdalar, belirli bir özel beslenme planı uygulayan kişilere özel olarak üretilmiş gıdalara verilen isimdir.
Diyetetik gıdalar;
- Vejetaryen,
- Sporcu,
- Bebek ve çocuk (bebek maması, devam maması vb.)
- Kilo vermeyi amaçlayan,
- Spesifik, özel sağlık sorunu olan,
Diyetetik gıdalar, gıda takviyesi ya da fonksiyonel gıda değildir. Bu sebeple bu gıdalar ile karıştırılmamalıdır. Diyabetik gıdalarda yazılış ve okunuş olarak birbirine benzemekle birlikte anlam olarak birbirine benzememektedir. Diyabetik gıdalar, diyetetik gıdaların altında yer alan bir ürün grubudur.
Kaynak : Fonksiyonel Gıdalar - yemekkulubum.com
