Haber Esma Antik Kenti ve Esma Khnum Tapınağı

[Ozkan3443]

Günümüzde Luksor ve Edfu kentleri arasında yer almaktadır. Modern Kahire’nin 485 mil kuzeyinde bulunan Esna kasabası, Nil’in batı kıyısında yer almaktadır. Bir zamanlar Eski Mısır’da Senat tarafından ve daha sonra Yunanlılar tarafından Latopolis olarak bilinen Esna “balıklar şehri” (levrek balığına ilahi olarak ibadet edildiği yer), Esna Tapınağı’na ev sahipliği yapmaktadır. Kasaba eskiden modern Qena Valiliği’nin bir parçasıyken 9 Aralık 2009 tarihinde Luksor Valiliği’ne dahil olmuştur. Esna kenti, kurulduğu dönem içerisinde gerek coğrafi gerek siyasi açıdan önemli bir konuma sahipti.

Esna Khnum Tapınağı​

Günümüze gelene kadar yapılan arkeolojik çalışmalarda, Antik Mısır tarihi boyunca birçok bölgede tanrılar için tapınaklar ve çeşitli yapılar oluşturulduğunu görüyoruz. Bu yapılar üzerindeki kompozisyonlarda tanrıların yanı sıra dönemin krallarını da görmek mümkün. Hatta bazı yapılarda birkaç farklı kral ve birkaç farklı sanat işçiliğini görebiliyoruz. Örneğin Esna Tapınağı, Dendera’daki daha önceki Ptolemaik tapınağın tasarımını yansıtır ve o zamana kadar binlerce yıllık olan motiflerde birkaç imparatorun temsilleriyle süslenmiştir. Esna’daki ilk tapınağın Thuthmosis III döneminde (Yeni Krallık sırasında) inşa edildiği anlaşılıyor, ancak mevcut tapınak, Esna kasabasının Yukarı Mısır’ın üçüncü nomunun başkenti olduğu Greko-Romen döneminden kalmadır. 2020 yılında, Mısır bilimci Profesör Christian Leitz liderliğinde, Alman ve Mısır’lılardan oluşan bir araştırma ekibinin yaptığı çalışmalar sonucunda Esna Tapınağı’nda bulunan yaklaşık 2000 yıllık yazıt ve rölyeflerin gerçek renkleri ortaya çıkarılmıştır. Mısır Eski Eserler Bakanlığı’ndan Hisham El-Leithy’nin de aralarında bulunduğu araştırma ekibi, Büyükayı (o zamanlar Mesekhtiu olarak bilinirdi) ve Orion, veya Sah, dahil olmak üzere bilinenlerle birlikte birçok Eski Mısır takımyıldızının daha önce bildirilmemiş isimlerini buldu. Tanrı Khnum’a ithafen yapılan Esna Tapınağı’nın, törensel bir yolla Nil Nehri’ne bağlandığı düşünülüyor.

Esna Tapınağında Yer Alan Bazı Tasvirler​

Khnum Khnum, ya da Khnemu, bilinen en eski Mısır bereket tanrılarından biridir. Birçok kaynakta Nil’in kaynağının tanrısı olarak kabul edilir ve, su ve üreme ile ilişkilendirilir. Diğer Mısır tanrılarının görsel tasvirlerinde olduğu gibi Khnum’un tasvirleri de çok çeşitlidir. Kimi yapılarda timsah kimi yapılarda koç başlıdır, kimi yapılarda yeşil başlı; üzerinde işleme zırh, başında taç olan şekilde, kiminde uzun boynuzlu; başının üzerinde güneşe benzetilebilecek yuvarlak bir figürle tahtında oturmaktadır. Khnum’un bazı tasvirlerine bakıldığında, insanı kilden yarattığına inanıldığı görülmektedir. Shemaa-nefer Shemaa-nefer Esna Tapınağı’nda adı geçen, Tanrıça Neith’in oğlu olarak kabul edilen timsah tanrısıdır, ismi “uzun ve iyi tanrı” anlamına gelmektedir. Shemaa-nefer, Yukarı Mısır’da kutsal sayılmasının yanı sıra, Elephantine’de bulunan papirüslerden birinde ve, 2. ve 3. yüzyıllara ait bazı Yunan kaynaklarında da “Semenouphis” veya “Samanouphis” isimleriyle geçer. Rüzgar Esna Tapınağı’ndaki yazıtlar üzerinde rüzgardan sıkça bahsedilmektedir: “Ey bütün varlıkları yaratmak için rüzgarı veren İwnyt’in efendisi Khnum, ondan yaratılmıştır.” “Hayvanları ağzının rüzgarından yarattı.” “Saman yetiştirmek için kız kardeşini ve kuzey rüzgarını yaratan tarlanın efendisi”. Sekhmet Savaş ve yıkım tanrısı olarak bilinen Sekhmet, Esna Tapınağı’ndaki bir kabartma üzerinde, Firavun ve Tanrı Khnum ile birlikte tasvir edilmiştir. Kabartma üzerinde her ne kadar Aslan başlı tasvir edilse de, Antik Mısır’da bir aslan olarak resmedildiğini görmek de mümkündür. İnanışa göre Ra, ona inanmayanları yok etmesi için Sekhmet’i görevlendirir. Bu görev sırasında Sekhmet’in insan kanına duymaya başladığı susuzluk ve peşi sıra gelen insan ölümleri sonunda Ra, Nil Nehri’ni kırmızıya boyayarak büyüler. Nil Nehri’nden içen Sekhmet büyünün etkisiyle eski haline döner ve Ra tüm insanlığı kurtarmış kabul edilir. Atef Tacı Antik Mısır kralları, tarih boyunca her biri çeşitli motifler ve anlamlar içeren birçok farklı taç takmışlardır. Tapınaktaki bir kabartmada ise Firavun’u başında Atef tacı ile görüyoruz. Bu taç, Antik Mısır’da dini törenlerde takılıyordu. Atef tacı, birçok kaynakta Osiris ile özdeşleştirilmekteyse de çeşitli tasvirlerde başka kral ve tanrıların da başında görmek mümkün. KAYNAKLAR Wilkinson, Richard H.. The Complete of Ancient Egypt. Thames & Hudson, 2000. Ancient Egypt Online. “Esna Temple”. Erişim 17 Mart 2022. Esna Temple | Ancient Egypt Online . Atlas Obscura. “The Messy Business of Scrubbing 2,000 Years of Bird Poop From an Egyptian Temple”. Erişim 17 Mart 2022. The Messy Business of Scrubbing 2,000 Years of Bird Poop From an Egyptian Temple . Elsayed, Mohammed A.. “ Remarks on the Concept of Windin the Texts of the Temple of Esna”. SHEDET nu. 5 (2018), pp. 82─95. REMARKS ON THE CONCEPT OF WIND IN THE TEXTS OF THE TEMPLE OF ESNA . El-Weshahy, Mofida – Hafez, Noha Mohamed. “The Deity Shemaa-nefer “Sma nfr” at Esna Temple”. Journal of Association of Arab Universities for Tourism and Hospitality (JAAUTH) Vol. 17 No. 2, 2019, pp. 15-31. https://jaauth.journals.ekb.eg/article_91938_77a32ac011ed2c755f032ab8b6467f3c.pdf . Memphis Tours. “Temple of Esna”. Erişim 17 Mart 2022. Temple of Esna