Fenerbahçe Cumhuriyeti kavramını yaratan gazeteci Yalçın Doğan, açıklıyor.
Fenerbahçe Cumhuriyeti kavramını yaratan gazeteci Yalçın Doğan, geçmişe oranla Fenerbahçe ile devletin iç içe ilişkisinin bugün değiştiğini belirtiyor. Fenerbahçe'nin artık daha bağımsız olduğunu belirten Doğan, Fenerbahçe'nin AB'ye Türkiye'den önce girdiğini söylüyor.
"Ortada bir borç varsa ben değil, Fenerbahçe bana borçludur" diyor. Türkiye'nin en zengin kulübü ile bir gazeteci arasında nasıl bir "alacak-verecek" davası olabilir ki!
Memleket futbol literatüründe bir "Futbol asla sadece futbol değildir", bir de "Fenerbahçe Cumhuriyeti" kavramı, meşin yuvarlağı yeşil sahalardan alıp sosyolojk, ekonomik, felsefi ve siyasi zeminlerde sektirmeye olanak tanır.
"Futbol asla sadece futbol değildir" Simon Kuper'in kitabının ismidir ama bu Türkçe ismi veren gazeteci Yiğiter Uluğ'dur. Keza Fenerbahçe Cumhuriyeti'nin isim babası da bir başka gazeteci; Yalçın Doğan'dır.
Uluğ, adeta bir din gibi algılanan futbolda "tarafsız" olmayı seçerken Doğan, gönlünü siyah-beyazlı Beşiktaş'a kaptırmıştır.
Bir "ara top" yapmak gerekirse "Fenerbahçe Cumhuriyeti" adını bir Beşiktaşlı ortaya atmıştır.
Daha geçen hafta sonu İnönü'de oynanan maçta Beşiktaş tribünleri Fenerbahçe'yi "Türkiye Cumhuriyeti" yazılı devasa bir bayrakla karşılarken bir anlamda "Fenerbahçe Cumhuriyeti"ne de "hayır" diyorlardı.
13 kattan 10 kat aşağıda yani Hürriyet Medya Towers'ın 3. katında Yalçın Doğan ile paslaşmaya gidiyorum. Oyunu başlatan pası veriyorum: "Beşiktaş tribünleri, bir Beşiktaşlının yarattığı kavramı yıkmaya çalışıyor." Doğan da "Fenerbahçe Cumhuriyeti ismine savcılardan bile itirazlar yükseldi" diyerek topa giriyor ve atağını sürdürüyor: "Mantıklı değil. Bir kitap yazıyorsunuz ve bir simge kullanıyorsunz. Bu simge, bir spor kulübünün devletle iç içeliğini anlatan; kulüple devletin tarihinin atbaşı gittiğini gösteren bir simge. Dolayısıyla kimsenin alınmasına veya burası Türkiye Cumhuriyeti demesine gerek yok. O yüzden bu tür tezahüratı doğru bulmuyorum."
Beşiktaşlılardan sitem
Taraftarın dışında Beşiktaş camiasının da serzenişlerine göğüs germiş Yalçın Doğan: "Bana, 'Bir kitap yazıp adını Fenerbahçe Cumhuriyeti koydu. Bu isim onları yere göğe sığdırmıyor. Sen Beşiktaşlısın nasıl böyle bir iş yaparsın? Neden Beşiktaş için yapmadın' diyorlar. Bu da anlaşılır değil. İnsanlar sembollerle yazar. Günlük siyasi yazılarda bile bu böyle. Niye Fenerbahçe için kullandım? Çünkü Türkiye Cumhuriyeti ile Fenerbahçe'nin ilişkisi müthiş bir şekilde iç içe."
Yalçın Doğan, 1989'da yazdığı "Fenerbahçe Cumhuriyeti" kitabını kulübün 100. yılı nedeniyle Doğan Kitap'ın isteğiyle geçen yıl güncelleyerek yeniden yayımladı.
"Fenerbahçelilerin ilgisi nasıl oldu?" diyerek bir "yan pas" atıyorum Doğan'a: "1989'da büyük ilgi gördü. Sadece Fenerbahçeliler değil bütün spor ve siyaset dünyası ilgilendi. Çünkü 'Fenerbahçe Cumhuriyeti' spor-siyaset ilişkisini vurgulayan bir ifadeydi ve o güne kadar kullanılmamıştı. Ancak Fenerbahçeliler ikinci yayıma o kadar ilgi göstermedi. Çünkü özel kurumlar, partiler, dernekler vs resmi tarihten yanadır. Zaten kulüp 100. yılında kendi resmi tarihini yazdı."
Aziz Yıldırım'dan çalım
Aziz Yıldırım kitap konusunda Yalçın Doğan'a "çalım" atmış: "Yıldırım benim yazdığım kitabın resmi tarih olmadığını söyledi. Yine de yardım edeceğini; kendisinin de içinde bulunduğu döneme ait anekdotları anlatacağına dair önce söz verdi. Ancak sonra vazgeçti."
Askerlerin Fenerbahçe aşkı sivillerden çok daha büyüktür. Öyle ki Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur, Fenerbahçe'nin Gençlerbirliği'nden aldığı İhsan'ın transfer işlemlerinin yetişmesi için futbolcunun memleketi Urfa'ya askeri jet dahi kaldırmıştır.
Ne var ki Cemil Turan'ın askerlik meselesini halleden komutanlar nedense Tümer Metin'e aynı kolaylığı göstermedi. Tümer Metin de askere gitmek yerine, Yunanistan'a gitti. Tarihsel açıdan "derinlemesine bir pas" adeta.
"Fenerbahçe Cumhuriyeti zayıfladı mı, Tümer'in işi niye çözülemedi?" Yalçın Doğan, bu kontra soruya "Zaman değişti. Anayasal vatandaşlık ve yasalar karşısında eşitlik bilinci gelişti" diyerek karşılamak istiyor ama ben "Aynı sorunu yaşayan bütün futbolcuları kapsayacak bir düzenleme yapılabilirdi ama" diye ısrar edince de "Olabilirdi ama belki Fenerbahçe Tümer meselesinin üzerinde fazla durmadı. Geçmişteki gibi bugün Fenerbahçe'ye birtakım kolaylıklar gösterileceğinden emin değilim. Ama bu, Fenerbahçe Cumhuriyeti kavramını zayıflatan bir durum değil. Kavramın anlamı bugün değişti. Bir zamanlar fiilen ve işleyen güç bugün bir sembole dönüştü. Ama bu da bir marka yarattı" diyerek şutunu çekiyor.
Fenerbahçe bana borçlu
Burada bir geri pas yapıp yazının başına dönelim ve şu "borç" meselesini çözelim: "Aziz Yıldırım bir sohbette bana ‘Fenerbahçe Cumhuriyeti diye bir kitap yazdın. Fenerbahçe'ye bazı şeyler borçlusun' dedi. Ben de bu ismi ben buldum, tüm Türkiye'nin diline dolandı. Asıl siz borçlusunuz. Fenerbahçe Cumhuriyeti diye marş bile yazdınız. Bir borçluluk durumu varsa siz bana borçlusunuz dedim."
Yalçın Doğan, düne kadar askeri ve sivil iktidarla iç içe olan Fenerbahçe'nin bugün daha sade ve bağımsız bir ilişki içinde olduğunu söylüyor: "Eskiden sağlanan ayrıcalıklar son yıllarda ortadan kalktı."
Fenerbahçe'nin "bağımsızlaşması"nda temel dinamik taraftara dayalı kurduğu ekonomik model oldu. Farklı bir taraftar profilinin oluşmasında 3. kuşak Koç'ların da rol aldığı 1907 Derneği büyük katkı sağladı. "Mustafa ve Ali Koç'un kulübe kurumsal işlerlik açısından katkıları olabilir. Yol gösterici olabilirler. Ali Koç ilerisi için başkanlığa kendini hazırlayabilir" diyerek Yalçın Doğan da benimle duvar pası yapıyor.
Piyasa ile gelen değişim
70'lere kadar siyasi ağırlıklı başkanlar tarafından yönetilen Fenerbahçe'nin ondan sonra işadamlarınca idare edilmeye başlandığı tespitini Doğan şöyle gerekçelendiriyor: "Türkiye Cumhuriyeti'nde özellikle de 24 Ocak kararlarıyla kapitalizm büyük bir dönüş yaptı. Fenerbahçe'de bunun işaretleri 80'lerin ikinci yarısında görülmeye başlamıştı zaten. Serbest piyasa gelince pazar kulüplere de hâkim olmaya başladı ve devletten kopuş da başladı. Artık kulübün kendi içinde yükselmesinin de ciddi bir payandası işadamı başkanlardı."
"Ancak Aziz Yıldırım, Ali Şen ve Tahsin Kaya gibi önemli başkanların özellikle askeriyeye iş yapması dikkat çekiciydi. Bu bir tesadüf mü?" "Ceza sahası"na gönderdiğim bu hava topunu Yalçın Doğan serinkanlılıkla yere indiriyor: "Tesadüf olmayabilir. Ancak Yıldırım başkan olduktan sonra devletle olan işlerini rafa kaldırdı."
Bugün 1 milyon taraftar kart gibi hedefler koyan Fenerbahçeliler bir dönem adeta "siyasi parti" gibi her ilde örgütlenmeye niyetlenmiş. "Sandıkta görüşürüz" yollu Mesut Yılmaz'a karşı açılan pankarttan da hatırlanacağı üzere "Fenerbahçe parti kursa iktidar olur" düşüncesi siyasilere karşı "Genç Semih" misali hep "yedekte" tutuldu.
Fenerbahçe Cumhuriyeti kavramını yaratan gazeteci Yalçın Doğan, geçmişe oranla Fenerbahçe ile devletin iç içe ilişkisinin bugün değiştiğini belirtiyor. Fenerbahçe'nin artık daha bağımsız olduğunu belirten Doğan, Fenerbahçe'nin AB'ye Türkiye'den önce girdiğini söylüyor.
"Ortada bir borç varsa ben değil, Fenerbahçe bana borçludur" diyor. Türkiye'nin en zengin kulübü ile bir gazeteci arasında nasıl bir "alacak-verecek" davası olabilir ki!
Memleket futbol literatüründe bir "Futbol asla sadece futbol değildir", bir de "Fenerbahçe Cumhuriyeti" kavramı, meşin yuvarlağı yeşil sahalardan alıp sosyolojk, ekonomik, felsefi ve siyasi zeminlerde sektirmeye olanak tanır.
"Futbol asla sadece futbol değildir" Simon Kuper'in kitabının ismidir ama bu Türkçe ismi veren gazeteci Yiğiter Uluğ'dur. Keza Fenerbahçe Cumhuriyeti'nin isim babası da bir başka gazeteci; Yalçın Doğan'dır.
Uluğ, adeta bir din gibi algılanan futbolda "tarafsız" olmayı seçerken Doğan, gönlünü siyah-beyazlı Beşiktaş'a kaptırmıştır.
Bir "ara top" yapmak gerekirse "Fenerbahçe Cumhuriyeti" adını bir Beşiktaşlı ortaya atmıştır.
Daha geçen hafta sonu İnönü'de oynanan maçta Beşiktaş tribünleri Fenerbahçe'yi "Türkiye Cumhuriyeti" yazılı devasa bir bayrakla karşılarken bir anlamda "Fenerbahçe Cumhuriyeti"ne de "hayır" diyorlardı.
13 kattan 10 kat aşağıda yani Hürriyet Medya Towers'ın 3. katında Yalçın Doğan ile paslaşmaya gidiyorum. Oyunu başlatan pası veriyorum: "Beşiktaş tribünleri, bir Beşiktaşlının yarattığı kavramı yıkmaya çalışıyor." Doğan da "Fenerbahçe Cumhuriyeti ismine savcılardan bile itirazlar yükseldi" diyerek topa giriyor ve atağını sürdürüyor: "Mantıklı değil. Bir kitap yazıyorsunuz ve bir simge kullanıyorsunz. Bu simge, bir spor kulübünün devletle iç içeliğini anlatan; kulüple devletin tarihinin atbaşı gittiğini gösteren bir simge. Dolayısıyla kimsenin alınmasına veya burası Türkiye Cumhuriyeti demesine gerek yok. O yüzden bu tür tezahüratı doğru bulmuyorum."
Beşiktaşlılardan sitem
Taraftarın dışında Beşiktaş camiasının da serzenişlerine göğüs germiş Yalçın Doğan: "Bana, 'Bir kitap yazıp adını Fenerbahçe Cumhuriyeti koydu. Bu isim onları yere göğe sığdırmıyor. Sen Beşiktaşlısın nasıl böyle bir iş yaparsın? Neden Beşiktaş için yapmadın' diyorlar. Bu da anlaşılır değil. İnsanlar sembollerle yazar. Günlük siyasi yazılarda bile bu böyle. Niye Fenerbahçe için kullandım? Çünkü Türkiye Cumhuriyeti ile Fenerbahçe'nin ilişkisi müthiş bir şekilde iç içe."
Yalçın Doğan, 1989'da yazdığı "Fenerbahçe Cumhuriyeti" kitabını kulübün 100. yılı nedeniyle Doğan Kitap'ın isteğiyle geçen yıl güncelleyerek yeniden yayımladı.
"Fenerbahçelilerin ilgisi nasıl oldu?" diyerek bir "yan pas" atıyorum Doğan'a: "1989'da büyük ilgi gördü. Sadece Fenerbahçeliler değil bütün spor ve siyaset dünyası ilgilendi. Çünkü 'Fenerbahçe Cumhuriyeti' spor-siyaset ilişkisini vurgulayan bir ifadeydi ve o güne kadar kullanılmamıştı. Ancak Fenerbahçeliler ikinci yayıma o kadar ilgi göstermedi. Çünkü özel kurumlar, partiler, dernekler vs resmi tarihten yanadır. Zaten kulüp 100. yılında kendi resmi tarihini yazdı."
Aziz Yıldırım'dan çalım
Aziz Yıldırım kitap konusunda Yalçın Doğan'a "çalım" atmış: "Yıldırım benim yazdığım kitabın resmi tarih olmadığını söyledi. Yine de yardım edeceğini; kendisinin de içinde bulunduğu döneme ait anekdotları anlatacağına dair önce söz verdi. Ancak sonra vazgeçti."
Askerlerin Fenerbahçe aşkı sivillerden çok daha büyüktür. Öyle ki Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur, Fenerbahçe'nin Gençlerbirliği'nden aldığı İhsan'ın transfer işlemlerinin yetişmesi için futbolcunun memleketi Urfa'ya askeri jet dahi kaldırmıştır.
Ne var ki Cemil Turan'ın askerlik meselesini halleden komutanlar nedense Tümer Metin'e aynı kolaylığı göstermedi. Tümer Metin de askere gitmek yerine, Yunanistan'a gitti. Tarihsel açıdan "derinlemesine bir pas" adeta.
"Fenerbahçe Cumhuriyeti zayıfladı mı, Tümer'in işi niye çözülemedi?" Yalçın Doğan, bu kontra soruya "Zaman değişti. Anayasal vatandaşlık ve yasalar karşısında eşitlik bilinci gelişti" diyerek karşılamak istiyor ama ben "Aynı sorunu yaşayan bütün futbolcuları kapsayacak bir düzenleme yapılabilirdi ama" diye ısrar edince de "Olabilirdi ama belki Fenerbahçe Tümer meselesinin üzerinde fazla durmadı. Geçmişteki gibi bugün Fenerbahçe'ye birtakım kolaylıklar gösterileceğinden emin değilim. Ama bu, Fenerbahçe Cumhuriyeti kavramını zayıflatan bir durum değil. Kavramın anlamı bugün değişti. Bir zamanlar fiilen ve işleyen güç bugün bir sembole dönüştü. Ama bu da bir marka yarattı" diyerek şutunu çekiyor.
Fenerbahçe bana borçlu
Burada bir geri pas yapıp yazının başına dönelim ve şu "borç" meselesini çözelim: "Aziz Yıldırım bir sohbette bana ‘Fenerbahçe Cumhuriyeti diye bir kitap yazdın. Fenerbahçe'ye bazı şeyler borçlusun' dedi. Ben de bu ismi ben buldum, tüm Türkiye'nin diline dolandı. Asıl siz borçlusunuz. Fenerbahçe Cumhuriyeti diye marş bile yazdınız. Bir borçluluk durumu varsa siz bana borçlusunuz dedim."
Yalçın Doğan, düne kadar askeri ve sivil iktidarla iç içe olan Fenerbahçe'nin bugün daha sade ve bağımsız bir ilişki içinde olduğunu söylüyor: "Eskiden sağlanan ayrıcalıklar son yıllarda ortadan kalktı."
Fenerbahçe'nin "bağımsızlaşması"nda temel dinamik taraftara dayalı kurduğu ekonomik model oldu. Farklı bir taraftar profilinin oluşmasında 3. kuşak Koç'ların da rol aldığı 1907 Derneği büyük katkı sağladı. "Mustafa ve Ali Koç'un kulübe kurumsal işlerlik açısından katkıları olabilir. Yol gösterici olabilirler. Ali Koç ilerisi için başkanlığa kendini hazırlayabilir" diyerek Yalçın Doğan da benimle duvar pası yapıyor.
Piyasa ile gelen değişim
70'lere kadar siyasi ağırlıklı başkanlar tarafından yönetilen Fenerbahçe'nin ondan sonra işadamlarınca idare edilmeye başlandığı tespitini Doğan şöyle gerekçelendiriyor: "Türkiye Cumhuriyeti'nde özellikle de 24 Ocak kararlarıyla kapitalizm büyük bir dönüş yaptı. Fenerbahçe'de bunun işaretleri 80'lerin ikinci yarısında görülmeye başlamıştı zaten. Serbest piyasa gelince pazar kulüplere de hâkim olmaya başladı ve devletten kopuş da başladı. Artık kulübün kendi içinde yükselmesinin de ciddi bir payandası işadamı başkanlardı."
"Ancak Aziz Yıldırım, Ali Şen ve Tahsin Kaya gibi önemli başkanların özellikle askeriyeye iş yapması dikkat çekiciydi. Bu bir tesadüf mü?" "Ceza sahası"na gönderdiğim bu hava topunu Yalçın Doğan serinkanlılıkla yere indiriyor: "Tesadüf olmayabilir. Ancak Yıldırım başkan olduktan sonra devletle olan işlerini rafa kaldırdı."
Bugün 1 milyon taraftar kart gibi hedefler koyan Fenerbahçeliler bir dönem adeta "siyasi parti" gibi her ilde örgütlenmeye niyetlenmiş. "Sandıkta görüşürüz" yollu Mesut Yılmaz'a karşı açılan pankarttan da hatırlanacağı üzere "Fenerbahçe parti kursa iktidar olur" düşüncesi siyasilere karşı "Genç Semih" misali hep "yedekte" tutuldu.
